Παρότι είναι ένα συχνό γυναικολογικό εύρημα σε γυναίκες κάθε ηλικίας και, ως επί το πλείστον, καλοήθες που δεν προκαλεί σοβαρά προβλήματα, η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή παρακολούθηση των κύστεων ωοθηκών μπορούν να κάνουν τη διαφορά στην υγεία και τη γονιμότητά σας. Όπως και η πρόληψη, μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τα συμπτώματα για να αποφεύγουμε τις επιπλοκές.

Συμπτώματα κύστεων ωοθηκών

Ασυμπτωματικές στην πλειοψηφία τους οι κύστεις ωοθηκών ανιχνεύονται συχνά κατά τη διάρκεια μιας τυπικής γυναικολογικής εξέτασης. Ωστόσο, εάν αισθανθείτε οξύ πυελικό ή κοιλιακό πόνο, και ιδιαίτερα με συνοδεία έμετου ή πυρετού, θα πρέπει να απευθυνθείτε αμέσως στον γυναικολόγο σας. Ας δούμε όμως αναλυτικά τα συμπτώματα:

• Συνεχής κοιλιακός ή πυελικός πόνος, που μπορεί να αντανακλά στα πόδια ή στην πλάτη.
• Πυελικός πόνος πριν και κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως.
• Ακανόνιστη έμμηνος ρύση.
• Δυσπαρευνία, δηλαδή πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή.
• Ναυτία, λιποθυμία, έμετος ή αυξημένη ευαισθησία στο στήθος.
• Κρύο, υγρό δέρμα, δύσπνοια, ζάλη ή αδυναμία.
• Αίσθημα βάρους ή κοιλιακής διάτασης.
• Πίεση στο ορθό ή στην ουροδόχο κύστη, με αίσθημα δυσκολίας στην πλήρη κένωση της κύστης.

Κύστεις ωοθηκών: Αιτία και ιατρική προσέγγιση

Κύστεις ωοθηκών ονομάζουμε τους γεμάτους υγρό (κι άλλους ιστούς κάποιες φορές) θύλακες που σχηματίζονται μέσα ή στην επιφάνεια των ωοθηκών (κυσταδένωμα). Συνήθως είναι λειτουργικές (καλοήθεις, δηλαδή), το μέγεθός τους ποικίλλει μεταξύ κάποιων χιλιοστών και 5-10 εκατοστών, ενώ η 1 στις 5 κύστεις μέσα σε 4-8 εβδομάδες υποχωρεί από μόνη της, χωρίς να απαιτηθεί περαιτέρω ιατρική παρέμβαση. Πρόσφατη μάλιστα μελέτη του Imperial College στο Λονδίνο και του KU Leuven στο Leuven, σε δείγμα 2000 γυναικών από 10 διαφορετικές χώρες, που δημοσιεύτηκε στο έγκυρο ιατρικό περιοδικό Lancet υποστηρίζει μια πιο συντηρητική θεραπευτική προσέγγιση: Αναμονή και τακτική υπερηχογραφική παρακολούθηση των κύστεων ωοθηκών, αντί της χειρουργικής τους αφαίρεσης — υπό την προϋπόθεση ότι εκπαιδευμένοι εξεταστές υπερήχων αποκλείουν με αξιοπιστία τον καρκίνο. 

Πώς δημιουργούνται οι κύστεις ωοθηκών

Συνήθως, αυτές οι κύστεις που σχηματίζονται είτε στο εσωτερικό είτε στην επιφάνεια των ωοθηκών είναι λειτουργικές και οφείλονται σε:

• Ορμονική ανισορροπία. ‘Οταν κατά τη διάρκεια του εμμηνορροϊκού κύκλου δεν απελευθερώνεται το ωάριο, οπότε είναι είτε ωοθυλακικές είτε αιμορραγικές κύστεις, και εξαφανίζονται από μόνες τους.
• Εγκυμοσύνη. Εμφανίζονται κυρίως, στο 2^ο τρίμηνο λόγω αύξηση της β-χοριακής γοναδοτροπίνης.

Ή μη λειτουργικές, που οφείλονται σε:

• Υποθυρεοειδισμό. Είναι οι λεγόμενες δερμοειδείς κύστεις, εμφανίζονται σε γυναίκες του ηλικιακού τόξου 20-40, και σπάνια εξελίσσονται σε κακοήθεις.
• Ενδομητρίωση. Αναφερόμαστε στα ενδομητριώματα ή τις σοκολατοειδείς κύστεις, λόγω του χρώματος του συσσωρευμένου υγρού.
• Πυελική φλεγμονή.
• Οριακή κακοήθεια. Είναι οι νεοπλασματικές κύστεις που συνήθως έχουν εξαιρετική πρόγνωση όταν διαγνωστούν σε αρχικό στάδιο.

Επιπλοκές κύστεων ωοθηκών

Οποιαδήποτε κύστη στην ωοθήκη και, ειδικά οι μεγαλύτερες σε μέγεθος κύστεις (άνω των 5 εκ.), ενδέχεται να οδηγήσουν σε κάποιες από τις επιπλοκές:

• Ρήξη κύστης: είναι πιθανό, εκτός από έντονο πόνο στην κοιλιά, αν ένα αιμοφόρο αγγείο σπάσει εντός της κύστης, να προκαλέσει έντονη αιμορραγία από τον κόλπο, η οποία μπορεί να συνοδεύεται από  έμετο, αδυναμία, τάση για λιποθυμία, ταχύπνοια και πυρετό. Απαιτείται επείγουσα ιατρική φροντίδα.
• Συστροφή της ωοθήκης: Ο πόνος είναι οξύς και τα συμπτώματα λίγο πολύ παρόμοια. Η διακοπή όμως της παροχής αίματος προς την ωοθήκη, μπορεί να έχει πιθανή συνέπεια τη νέκρωσή της.
• Υπογονιμότητα: Στην περίπτωση ενδομητριώματος (όπου ο ιστός του ενδομητρίου αιμορραγεί μέσα στη μήτρα) παρατηρείται έντονος πόνος στη διάρκεια της περιόδου και της σεξουαλικής επαφής που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υπογονιμότητας.

Θεραπεία κύστεων ωοθηκών

Η θεραπεία εξαρτάται κυρίως από τον τύπο της κύστης, το μέγεθός της και τα συμπτώματα που προκαλεί. Ο έμπειρος γυναικολόγος —βάσει του ιστορικού και της ηλικίας της ασθενούς, καθώς μετά την εμμηνόπαυση αυξάνεται κι ο κίνδυνος κακοήθειας— διερευνά έγκαιρα και στοχευμένα τις κύστεις ωοθηκών. Και, συνυπολογίζοντας τις αιματολογικές εξετάσεις για να ελεγχθούν τα επίπεδα ορμονών ή καρκινικών δεικτών,  τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης αλλά και τα μορφολογικά στοιχεία του γυναικολογικού υπερηχογραφήματος, εκτιμά επακριβώς αν πρόκειται ή όχι περί κακοήθους κύστεως.

 

Στην περίπτωση αυτή, αφού εξηγήσει με ακρίβεια και σαφήνεια στην ασθενή τα συμπεράσματά του, ενθαρρύνοντάς την να προχωρήσει σε λαπαροσκόπηση —όπου έχοντας πλέον άμεση οπτική επαφή των ωοθηκών, μέσω μιας μικρής τομής στην κοιλιακή χώρα όπου εισάγεται μια κάμερα— αποφασίζει αν όντως είναι απαραίτητο να προχωρήσει σε κυστεκτομή. Η λαπαροσκοπική αφαίρεση μιας ενδεχομένως καρκινικής κύστεως είναι μια ελάχιστα επεμβατική χειρουργική διαδικασία απόλυτα ασφαλής και στον ιστό που αφαιρείται γίνεται ταχεία βιοψία, ενώ η ασθενής εντός 24ωρου μπορεί να φύγει από το νοσοκομείο και σε μία δύο εβδομάδες να επιστρέψει κανονικά στις καθημερινές της δραστηριότητες.

ΠΗΓΕΣ:

1. ACOG: https://www.acog.org/womens-health/faqs/ovarian-cysts

2. Imperial College London  https://www.imperial.ac.uk/news/190110/ovarian-cysts-should-watched-rather-than/

3. Πανεπιστήμιο Καλιφόρνιας https://health.ucdavis.edu/news/headlines/conozca-los-sntomas-riesgos-y-tratamientos-de-los-quistes-ovricos/2024/04

4. National Institutes of Health https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539572/

5. Roswell Park Comprehensive Cancer Center https://www.roswellpark.org/es/cancertalk/201709/ovarian-cysts-what-are-risks

6. Mayo Clinic https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ovarian-cysts/symptoms-causes/syc-20353405

7. Johns Hopkins https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/benign-ovarian-cysts

8. American Journal of Obstetrics & Gynecology https://www.ajog.org/article/S0002-9378(22)02179-2/fulltext