3 στις 4 γυναίκες έχουν ταλαιπωρηθεί μία φορά τουλάχιστον στη ζωή τους από κάποιο είδος κολπίτιδας. Σύμφωνα με την κατευθυντήρια οδηγία της Ελληνικής Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας (ΕΜΓΕ, 2013) οι τρεις συχνότερες παθήσεις είναι η βακτηριδιακή, η τριχοµοναδική και η µυκητιασική κολπίτιδα (καντιντίαση). Οι γυναικολόγοι αποδίδουν τις συγκεκριμένες παθήσεις στη χρήση αντιβιοτικών ή κολπικών πλύσεων, αλλά και σε βακτήρια και μύκητες μεταξύ άλλων, τα οποία καταστρέφουν το κολπικό μικροβίωμα. Ενώ οι κολπικές μυκητιάσεις, κυρίως ορμονικής φύσεως, είναι πιο συνηθισμένες στη διάρκεια της κύησης και της εμμηνόπαυσης, όπως και οι ουρολοιμώξεις.
Κολπικό μικροβίωμα και αιτίες των λοιμώξεων
Τα βακτήρια που ζουν στον κόλπο μιας γυναίκας συνθέτουν το κολπικό μικροβίωμα. Στο μικροβίωμα των λευκών γυναικών και των Ασιατισσών επικρατούν κυρίως γαλακτοβάκιλοι που παράγουν γαλακτικό οξύ, διατηρώντας το pH του κόλπου όξινο (μεταξύ 3.5 και 4,5), και βακτηριοσίνες που σκοτώνουν τους ιούς και τα ανεπιθύμητα παθογόνα. Το pH του κόλπου των Λατινοαμερικανών και Αφροαμερικανών γυναικών έχει λιγότερους γαλακτοβάκιλους και είναι πιο όξινο (4,7-5,0), οπότε έχουν αυξημένο κίνδυνο προσβολής από κολπίτιδες και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
Η ισορροπία της μικροχλωρίδας του κόλπου, σημαίνει υγεία, αλλά δεν είναι πάντα σταθερή στη διάρκεια της ζωής της γυναίκας. Το μικροβίωμα στην παιδική ηλικία (αριστερά) αποτελείται κυρίως από Corynebacterium spp., Coagulase-negative Staphylococcus spp., Escherichia coli και μυκόπλασμα. Στην εφηβεία, μετά την έκθεση σε οιστρογόνα κυριαρχούν αποικίες γαλακτοβάκιλων, στρεπτόκοκκων κ.α. Στο μεσαίο πάνελ, στη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας, το κολπικό μικροβίωμα φιλοξενεί μια σειρά βακτηριακών κοινοτήτων, κυρίως γαλακτοβάκιλων μαζί με αναερόβια βακτήρια. Η εμμηνόπαυση (δεξιά) επιφέρει περαιτέρω αλλαγές, όπου κυριαρχούν οι Gardnerella vaginalis, Ουρεόπλασμα, Candida albicans και Prevotella spp., μαζί με μια προοδευτική μείωση των γαλακτοβάκιλων. Η σύνθεση του κολπικού μικροβιώματος μπορεί λοιπόν να αλλάξει, προκαλώντας δυσάρεστες αιδοιοκολπικές λοιμώξεις στη γυναίκα.
Η αιδοιοκολπική λοίμωξη είναι φλεγμονή του κολπικού βλεννογόνου και του δέρματος του αιδοίου, εξαιτίας μιας ανισορροπίας του κολπικού μικροβιώματος. Οφείλεται κυρίως σε ορμονικές αλλαγές — στην εγκυμοσύνη και την εμμηνόπαυση. Μη ελεγχόμενο σακχαρώδη διαβήτη, χρήση φαρμάκων —αντιβίωση, στεροειδή. Σιδηροπενία — συνδέεται με μυκητιασιακές λοιμώξεις. Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα κ.α. που περιγράφονται στη συνέχεια.
Βασικότερες κολπικές λοιμώξεις
Η ισορροπία του μικροβιώματος μπορεί να διαταραχτεί και από μια απλή λήψη αντιβιοτικών. Η αμοξικιλλίνη για παράδειγμα, το αντιβιοτικό που σκοτώνει τα μικρόβια στις αμυγδαλές, εξουδετερώνει ταυτόχρονα και τον βάκιλο του Döderlein που μετατρέπει το γλυκογόνο σε γαλακτικό οξύ, διαταράσσοντας έτσι την ισορροπία στον κόλπο της γυναίκας όπου αναπτύσσονται πλέον παθογόνα. Το ίδιο ακριβώς αντιβιοτικό, αφήνει ανοιχτό το πεδίο στους μύκητες Candida albicans, προκαλώντας Καντινίαση, η οποία αντιπροσωπεύει περίπου το 25% όλων των αιδοιοκολπικών λοιμώξεων. (Αιδοιοκολπικών γιατί συχνά, δεν πρόκειται απλώς για κολπίτιδα αλλά και για φλεγμονή του αιδοίου ή τραχηλίτιδα, φλεγμονή του τραχήλου).
Η Βακτηριακή κολπίτιδα, προκαλείται από μια ομάδα βακτηρίων που, παρότι δεν έχουν φαγούρα και κάψιμο, αυξάνουν τις κολπικές εκκρίσεις κιτρινωπού χρώματος με χαρακτηριστική οσμή ψαριού. Συνήθως αποδίδεται σε ενδοκολπικές πλύσεις που διαταράσσουν την ισορροπία του μικροβιώματος, ακατάλληλα σπρέι, αποσμητικό κόλπου ή σαπούνι, ταμπόν, σερβιέτες με έντονο άρωμα, νέο σεξουαλικό σύντροφο ή συχνή αλλαγή ερωτικών συντρόφων με μη χρησιμοποίηση προφυλακτικού. Στην κύηση, η βακτηριακή κολπίτιδα μπορεί να έχει επιπλοκές όπως αποβολές, πρόωρο τοκετό και γέννηση ελλιποβαρών νεογνών.
Υπάρχει και μια άλλη κατηγορία λοιμώξεων, σπάνια πλέον στις δυτικές χώρες, που μεταδίδονται σεξουαλικά: στην Τριχομονάδωση/τριχομονίαση που προκαλείται από έναν τύπο πρωτόζωου (Trichomonas vaginalis), οι κολπικές εκκρίσεις της πάσχουσας γίνονται δύσοσμες, λευκοκίτρινες.
Ατροφική κολπίτιδα εμφανίζεται πριν την εφηβεία, ή μετά την εμμηνόπαυση ως αποτέλεσμα της μειωμένης παραγωγής οιστρογόνων. Επιπλέον, η βακτηριακή υπερανάπτυξη στα ούρα δημιουργεί φλεγμονή (Ουρολοίμωξη). Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος είναι σύνηθες φαινόμενο σε γυναίκες ηλικίας 20-59 ετών, ο ενώ ο κίνδυνος αρχίζει να αυξάνεται μετά τα 60.
Συμπτώματα κολπίτιδας και ουρολοίμωξης
Τα συμπτώματα των κολπικών λοιμώξεων αλλά και των λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος κυμαίνονται μεταξύ:
- Ερεθισμού
- Κνησμού
- Καύσου στον κόλπο και το αιδοίο
- Συχνουρίας
- Πόνου στο κάτω μέρος της κοιλιάς και στη μέση, ή κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, ή της ενούρασης.
- Μη φυσιολογικών κολπικών εκκρίσεων — αίμα, πράσινα, σκούρα κίτρινα και γκρίζα υγρά, δυσοσμία
- Έμετου και πυρετού στις πιο σοβαρές περιπτώσεις.
Ιατρική φροντίδα
Η Ιατρική φροντίδα για μας, είναι πρωτίστως το καθήκον της ενημέρωσης της γυναίκας με επιστημονικά δεδομένα, καταρρίπτοντας μύθους και προκαταλήψεις, ώστε να κατανοήσει το σώμα της και το πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει, για να έχει την καλύτερη δυνατή φροντίδα, εξατομικευμένη, με ασφάλεια και γνώση.
Μυκητιασική κολπίτιδα ή καντιντίαση
Η διάγνωση γίνεται με εξέταση του δέρματος (σε περίπτωση εξανθήματος, μικροσκόπηση κολπικού δείγματος και καλλιέργεια. Τα αποτελέσματα βγαίνουν σε 3-5 μέρες. Η θεραπεία γίνεται συνήθως από του στόματος με φλουκαναναζόλη και αντισταμινικό, όπως και με αντιμυκητιασικά ενδοκολπικά υπόθετα, που δεν επηρεάζουν τους μύκητες στο έντερο. Ομοιοπαθητικά προϊόντα, σκόρδο και γενικά διατροφή κατά της καντινίασης έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικά.
Βακτηριακή κολπίτιδα
Η μείωση του προστατευτικού γαλακτικού οξέος στο μικροβίωμα του κόλπου μπορεί να οφείλεται σε κάποια αντιβιοτικά, κολπικά προϊόντα ή πλύσεις, την εμμηνόρροια (οι γαλακτοβάκιλοι προσκολλώνται στα ερυθρά αιμοσφαίρια) οπότε, μόλις ολοκληρωθεί η περίοδος, αναγκαστικά μειώνονται, και σε σύνθετες κοινότητες βακτηρίων όπως τα βιοϋμένια.
Για τη διάγνωση η ΒΚ διενεργούνται 4 έλεγχοι (συγκεκριμένης οσμής όταν το κολπικό έκκριμα αναμιχθεί μα καυστικό κάλιο, θετικής δοκιμασίας αμινών, κολπικού pH άνω των 4,5 και αξιολόγηση εκκρίματος στο μικροσκόπιο) από τους οποίους πρέπει να ισχύουν τουλάχιστον οι 3. Μπορεί επίσης να γίνει τεστ Νουκλεϊκών οξέων. Η θεραπεία γίνεται με αντιβιοτικά από του στόματος, κολπική γέλη και κρέμα (ενδοκολπικά). Επειδή η ΒΚ έχει αρκετά υψηλό ποσοστό υποτροπών τα προφυλακτικά και τα αντισυλληπτικά που περιέχουν οιστρογόνα λειτουργούν ως ασπίδα.
Τριχομονάδωση
Προσβάλλει το 8% των γυναικών παγκοσμίως. Έντονη φλεγμονή ευνοεί τη μετάδοση ή τις μολύνσεις από HIV, ενώ αν εμφανιστεί στη διάρκεια της κύησης σχετίζεται με πρόωρο τοκετό κι ελλιποβαρή μωρά.
Οι διαγνωστικές εξετάσεις περιλαμβάνουν Μικροσκοπική εξέταση, Κολπικό pH, τεστ αμινών ή, εναλλακτικά, Τεστ νουκλεϊκού οξέος, Παπανικολάου κλπ. Η θεραπεία γίνεται με αντιβιοτικά δια στόματος δυο φορές ημερησίως επί μία εβδομάδα. Συνίσταται η θεραπεία και του σεξουαλικού συντρόφου, όπως και η αποφυγή από το σεξ αυτό το διάστημα.
Λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος (ουρολοίμωξη)
Μία στις 10 γυναίκες αντιμετωπίζει ένα τέτοιο περιστατικό στη ζωή της. Τα συμπτώματα είναι γνωστά (καύσος, συχνοουρία), η διάγνωση γίνεται με ταινία εξέτασης ούρων, μικροσκοπική εξέταση ούρων και καλλιέργεια ούρων και τα αποτελέσματα βγαίνουν σε 1-2 μέρες.
Η θεραπεία γίνεται με αντιβίωση από στόματος, κολπικά οιστρογόνα, D-ΜΑΝΝΟΖΗ, (τα κράνμπερι μάλλον δεν παίζουν κάποιο ουσιαστικό ρόλο).
Επίλογος: Τι μάθαμε τελικά για τις κολπίτιδες;
Μπορεί η αντιβίωση να προλάβει ή να προκαλέσει μυκητιασικές λοιμώξεις; Αλληλοεπιδρούν τα προβιοτικά, το κεφίρ και τα κράνμπερι με τους γαλακτοβάκιλους; Πώς επηρεάζει η κολπίτιδα την κύηση, το μικροβίωμα τον τοκετό και η εμμηνόπαυση τον κόλπο; Πότε είναι ανησυχητικές οι κολπικές εκκρίσεις;
Ο δημόσιος διάλογος μεταξύ γυναικολόγων παγκοσμίως, τώρα πιο ενεργός από ποτέ, μας διαφωτίζει και μας ενημερώνει για όλα όσα οι γυναίκες συνήθιζαν να περνάνε βουβά, να θεωρούν ταμπού και να αποφεύγουν να αναφερθούν σε αυτό, λες και το σώμα τους τούς ήταν ξένο.
Τι μάθαμε λοιπόν;
- Το μικροβίωμα του κόλπου της γυναίκας βοηθά στην πρόληψη των λοιμώξεων και προάγει μια υγιή εγκυμοσύνη.
- Η παραμικρή διατάραξη της αρμονίας του (του pH, δηλαδή) μπορεί να δημιουργήσει κολπικές λοιμώξεις.
- Κάθε μικροβίωμα είναι μοναδικό. Και επηρεάζεται από τη διατροφή, τα φάρμακα, το κάπνισμα, τη σωματική άσκηση, την κατάσταση της υγείας, την ηλικία και τη σεξουαλική επαφή.
- Στην κύηση, η γέννηση με καισαρική τομή —χωρίς να περάσει το νεογέννητο από το κανάλι του κόλπου για να υπάρξει γονιμοποίηση με το κολπικό μικροβίωμα της μητέρας— αυξάνει τον κίνδυνο άσθματος ή αλλεργιών, ενώ ο θηλασμός επηρεάζει τη σύνθεση του μικροβιώματος του παιδιού και είναι το κλειδί για τη δημιουργία του ανοσοποιητικού του συστήματος.
ΠΗΓΕΣ:
-
100 Επίκαιρα θέματα Μαιευτικής & Γυναικολογίας, Πέτρος Νικολαΐδης, Ι. Ιιατράκης, εκδ. Δεσμός.
-
Ελληνική Μαιευτική και Γυναικολογική Εταιρεία (ΕΜΓΕ)
https://hsog.gr/wp-content/uploads/2023/09/kolpitides-1.pdf
-
Η βίβλος της εμμηνόπαυσης, Jen Gunter, Εκδ. Μεταίχμιο
-
Η βίβλος του κόλπου, Jen Gunter, Εκδ. Μεταίχμιο
-
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ)
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/bacterial-vaginosis
-
Περιοδικό Nature, Microbial diversity in the vaginal microbiota and its link to pregnancy outcomes (2023)
https://www.nature.com/articles/s41598-023-36126-z
-
The Vaginal Microbiome: A Long Urogenital Colonization Throughout Woman Life
https://www.frontiersin.org/journals/cellular-and-infection-microbiology/articles/10.3389/fcimb.2021.686167/full
-
National Institutes of Health
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459216/
-
Yale Medicine
https://www.yalemedicine.org/news/urinary-tract-infection-uti
-
Mayo Clinic
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bacterial-vaginosis/diagnosis-treatment/drc-20352285
