Διαταραχές περιόδου: Απασχολούν 1 στις 3 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας (από 18 έως 49 ετών) αλλά συνήθως δεν μιλάμε γι’ αυτές. Για χρόνια ο πόνος της περιόδου ή οι διαταραχές της θεωρούνταν φυσιολογικές, κάτι που η γυναίκα είχε μάθει να υπομένει. Η σύγχρονη ιατρική ισχυρίζεται ακριβώς το αντίθετο: Πίσω από τις διαταραχές ή τον υπερβολικό πόνο της περιόδου κρύβονται συχνά γυναικολογικές παθήσεις στη μήτρα ή τις ωοθήκες. Παθήσεις και δυσλειτουργίες όπως: Πολύποδες, Αδενομύωση, Ινομυώματα, Κακοήθεις όγκος και υπερπλασία, Διαταραχές πηκτικότητας του αίματος, Ενδομητρίωση κ.α. Παθήσεις που ευθύνονται ενίοτε για την αυξημένη και παρατεταμένη ποσότητα απώλεια αίματος στην περίοδο (μηνορραγία), την ακανόνιστη εμμηνορρυσία, την αραιομηνόρροια ή τη δυσμηνόρροια. Και που επηρεάζουν, όχι απλώς το επίπεδο της ζωής μιας γυναίκας, αλλά μπορεί και να αποδειχθούν σοβαρές έως και ανησυχητικές από ιατρικής άποψης…

Γιατί λέμε ότι ο εμμηνορροϊκός κύκλος διαρκεί 28 μέρες;

Γιατί ουσιαστικά αυτή είναι η πρώτη πληροφορία που παίρνει μια γυναίκα όταν έχει για πρώτη φορά περίοδο. Ότι ο κύκλος της κρατάει 28 μέρες, είναι όμως έτσι;

Ο εγκέφαλος, ο οποίος ρυθμίζει τον ορμονικό κύκλο –μέσω της υπόφυσης– που είναι υπεύθυνη για τις ορμόνες, κι από κει την ωοθήκη, δίνει διαφορετική εντολή σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Όπως για παράδειγμα, εξωτερικούς παράγοντες που δρουν στο νευρικό σύστημα της γυναίκας και επηρεάζουν την περίοδο της: ανορεξία, βουλιμία, αθλήματα υψηλής έντασης, πολύ έντονο στρες κλπ. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με έρευνα του επιστημονικού περιοδικού  Contraception μόνο ένα ποσοστό 10-15% των γυναικών έχουν κύκλο 28 ημερών, ενώ οποιοσδήποτε ορμονικός κύκλος μεταξύ 3 και 5 εβδομάδων θεωρείται φυσιολογικός.

Η πρώτη σας περίοδος μπορεί να είναι ασταθής

Από την πρώτη έμμηνη ρύση, στην εφηβεία (την εμμηναρχή, μεταξύ 12 και 14 ετών) και για τα επόμενα περίπου 40 χρόνια, η περίοδος θα είναι μήνα το μήνα, ο πιο σταθερός σύντροφος της ζωής μιας γυναίκας, για 2 έως 7 μέρες…

Ας δούμε όμως τι περί τίνος πρόκειται: Η περίοδος έρχεται στην τελική φάση του κύκλου, όταν το ενδομήτριο, ο ιστός που καλύπτει τη μήτρα και προετοιμάζεται κάθε μήνα για να υποδεχτεί και να θρέψει το γονιμοποιημένο ωάριο, αποβάλλεται. Αυτό το μείγμα αίματος, ενδομητρίου ιστού και άλλων υγρών είναι αυτό που γνωρίζουμε ως έμμηνος ρύση.

Στην εφηβεία, η συχνότητα και η ένταση της περιόδου μπορεί να διαφέρει από μήνα σε μήνα και είναι φυσιολογικό. Οφείλεται συνήθως στα επίπεδα των ορμονών που προσαρμόζονται στις εκάστοτε αλλαγές του εφηβικού οργανισμού, όπως μια ασθένεια, απότομη αύξηση βάρους, έντονο άγχος ή άσκηση και τέλος, προβλήματα με τον θυροειδή.

Πότε ανησυχούμε;

Αν κρατάτε ημερολόγιο περιόδου θα είναι ευκολότερο να επισημάνετε αν

• Η διάρκεια της περιόδου ξεπερνά τη βδομάδα
• Αν η διάρκεια μεταξύ 2 περιόδων είναι μικρότερη από 21 μέρες ή μεγαλύτερη από 45.

Τότε πρέπει να μιλήσετε με τον γυναικολόγο σας.

Πολυμηνόρροια ή μηνορραγία

Πλήττει το 20-30% των γυναικών με εμμηνόρροια, και χαρακτηρίζεται από αυξημένη ποσότητα αίματος (περιστατικά πλημμύρας), διάρκεια περιόδου μεγαλύτερη των 7 ημερών, ή και τα δύο, και είναι ένας από τους συνήθεις λόγους που οι γυναίκες επισκέπτονται τον γυναικολόγο τους. Η βαριά εμμηνορρυσία/μηνορραγία εκτός από ενοχλητική μπορεί να αποδειχτεί και απειλητική για τη ζωή μιας γυναίκας, λόγω της αυξημένης αιμορραγίας που μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία αρχικά και σε άλλες, σοβαρότερες καταστάσεις.

Συνήθως οι διαταραχές περιόδου οφείλονται στην ύπαρξη πολύποδων (υπερπλασίας του βλεννογόνου της μήτρας), ινομυωμάτων (η συχνότερη αιτία), αδενομύωσης, ενδομητρίωσης και σε προβλήματα πήξης του αίματος. Η αυξημένη ποσότητα εμμήνων παρατηρείται συνήθως στην εφηβεία αλλά και στη διάρκεια της μετάβασης προς την εμμηνόπαυση.

Εξετάσεις για μηνορραγία

• Γενικές εξετάσεις αίματος
• Επίπεδο φερριτίνης
• Εξετάσεις πιθανολογούμενης αιμορραγικής διαταραχής
• Θυροειδοτρόπος ορμόνη (TSH)

Δυσμηνόρροια

Ο πόνος που εμφανίζεται συνήθως τις 2-3 πρώτες μέρες της περιόδου, χαμηλά στην κοιλιά και μοιάζει με κράμπες, ονομάζεται Δυσμηνόρροια. Συνήθως, ξεκινάει στην εφηβεία και όσο περνούν τα χρόνια (στην περίπτωση της πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας) μειώνονται. Ανάλογα με την ένταση των συμπτωμάτων, ο πόνος και οι κράμπες μπορούν να καθηλώσουν τη γυναίκα και να της προκαλέσουν ναυτία, διάρροια και πονοκέφαλο.

Πότε θεωρείται ανεκτός αυτός ο πόνος και πότε πρέπει να ανησυχήσουμε;

Στην περίπτωση της πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας που, όπως είπαμε και νωρίτερα εμφανίζεται στην εφηβεία, σταδιακά τα δυσάρεστα συμπτώματα υποχωρούν ή και βελτιώνονται μετά τον τοκετό.

Ο πόνος και οι κράμπες οφείλονται στις προσταγλανδίνες, χημικές ουσίες που παράγονται στο τοίχωμα της μήτρας. Με αποτέλεσμα, στη διάρκεια της περιόδου, η γυναίκα να έχει ναυτίες και διάρροιες, αλλά και πόνους (που πολλές φορές θυμίζουν τους πόνους του τοκετού) λόγω συσπάσεων των μυών της μήτρας.

Η δυσμηνόρροια όμως ενδέχεται να οφείλεται και σε παθολογικά αίτια.

1. Ενδομητρίωση. 1 στις 10 γυναίκες υποφέρει από επώδυνες εμμήνους ρύσεις (περίοδος) με πόνους χαμηλά στην κοιλιά που προκαλούνται όταν το ενδομήτριο (ο βλεννογόνος χιτώνας της μήτρας) αναπτύσσεται έξω από αυτήν. Οι έκτοπες εστίες αιμορραγούν όταν η γυναίκα έχει περίοδο και, μην έχοντας πού να παροχετευτούν, δημιουργούνται συμφύσεις στα όργανα όπου έχουν εναποτεθεί. Οι συμφύσεις προκαλούν χρόνιο πυελικό άλγος και πόνο κατά τη διάρκεια της συνουσίας, ενώ μπορούν να οδηγήσουν σε στειρότητα (30-40%).
   • Η διάγνωση: Γίνεται συνήθως με μη-επεμβατικές τεχνικές (Επίπεδα Ca125, υπερηχογράφημα και μαγνητική τομογραφία). Ωστόσο, αποτελεσματικότερη διάγνωση μας δίνει η λαπαροσκόπηση εξαιτίας της άμεσης οπτικής απεικόνισης των βλαβών και της λήψης βιοψίας αλλά, ενδεχομένως, και της ταυτόχρονης θεραπείας με καυτηρίαση ή με χρήση laser.
   • Η αντιμετώπιση: Είναι πάντα εξατομικευμένη, ανάλογα με την ηλικία, τα συμπτώματα, την έκταση της νόσου και την επιθυμία της ασθενούς να τεκνοποιήσει ή όχι, προκειμένου έχοντας πλέον μια έγκυρη γνώση της κατάστασής της να πάρει μια τεκμηριωμένη απόφαση.
   • Η οποία θα εξαρτηθεί κι από το που βρίσκονται οι έκτοπες εστίες της ενδομητρίωσης: Αν εντοπίζεται στις ωοθήκες με τη μορφή αιμορραγικής κύστης ή στο περιτόναιο. Στο πόσο βαθιά έχει διηθήσει στα όργανα της κοιλιάς, το έντερο, την ουροδόχο κύστη, τη σάλπιγγα…
2. Αδενομύωση: όταν οι έκτοπες εστίες εμφανίζονται στο μυϊκό τοίχωμα της μήτρας (αφορούν κυρίως γυναίκες πολύτοκες στη 3^η ή 4^η δεκαετία της ζωής τους).
3. Ινομύωματα. Καλοήθεις όγκοι συνήθως στη μήτρα και σπανιότερα στον τράχηλο που επηρεάζονται άμεσα από τα οιστρογόνα & προγεστερόνη και αφορούν κυρίως γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Τα ινομυώματα ευθύνονται εκτός της δυσμηνόρροιας και για μηνορραγία (αύξηση της διάρκειας της περιόδου αλλά και της ποσότητας της αιμορραγίας με πιθανό κίνδυνο αναιμίας).

Το αλφαβητάρι της περιόδου: Ξέρατε ότι;

• Η γέννηση ενός μωρού απαιτεί τεράστια βιολογική προσπάθεια από μια μητέρα
• Προσπάθεια που από άποψη ενέργειας φτάνει στα όρια των πιο εξτρίμ σπορ, για παράδειγμα του ποδηλατικού Γύρου της Γαλλίας
• Στο ανθρώπινο είδος, το σύστημα που μετατρέπει τη μετατροπή ενέργειας σε απογόνους είναι ο έμμηνος κύκλος
• Ένα ιδιάζον χαρακτηριστικό που παρατηρείται μόνο στο 2% των θηλαστικών
• Αυτό το εξελικτικό θαύμα που αποτελεί επίσης αιτία γυναικείας δυσφορίας ή ακόμα και μεγάλου πόνου, λέγεται Εμμηνόρροια, από το λατινικό mensis που σημαίνει μήνας
• Ή περίοδος προέρχεται ετυμολογικά από την ελληνική λέξη περίοδος που σημαίνει «επαναλαμβανόμενος κύκλος γεγονότων»
• Η περίοδος (αυτός ο «επαναλαμβανόμενος κύκλος γεγονότων») είναι ο τροχός που κινεί το ανθρώπινο είδος

ΠΗΓΕΣ:

1. 100 Επίκαιρα θέματα Μαιευτικής & Γυναικολογίας, Πέτρος Νικολαΐδης, Ι. Ιιατράκης, εκδ. Δεσμός.

2. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) & UNISEF

   https://www.unicef.org/press-releases/fast-facts-nine-things-you-didnt-know-about-menstruation

3. Η βίβλος της περιόδου, Jen Gunter, Εκδ. Μεταίχμιο

4. Περιοδικό Nature, Menstruation Matters (2024)
   https://www.nature.com/collections/dfecidfcac

5. Contraception journal
   https://www.contraceptionjournal.org/article/S0010-7824(04)00131-3/abstract

6. Mayo Clinic, Menstrual cycle: What’s normal, what’s not

   https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/womens-health/in-depth/menstrual-cycle/art-20047186

7. El Pais
   https://elpais.com/especiales/2017/28-dias-el-tabu-de-la-regla/