Ενδομητρίωση

Πολλές γυναίκες υποφέρουν από επώδυνες εμμήνους ρύσεις (περίοδος) με πόνους χαμηλά στην κοιλιά, και μπορεί να περάσουν χρόνια μέχρι να βρουν μια ικανοποιητική απάντηση για την αιτία της ταλαιπωρίας τους, που δεν είναι άλλη από μια κοινή και συχνά αδιάγνωστη κατάσταση: την ενδομητρίωση. Κι όμως, η ενδομητρίωση είναι μια από τις συχνότερες καταστάσεις (1 στις 10 γυναίκες υποφέρει απ’ αυτήν) και, συνάμα, τις πλέον σύνθετες γυναικείες παθήσεις που αφού παραμείνουν χρόνια αδιάγνωστες, εντοπίζονται κάποια στιγμή σε προχωρημένο στάδιο, παρότι προκαλούν έναν πόνο τόσο οξύ που μόνο σαν έγκαυμα από μπαρούτι μπορεί να περιγραφεί.

Τι είναι η ενδομητρίωση;

Τι είναι η ενδομητρίωση και γιατί παραμένει αδιάγνωστη; Μήπως επειδή παραγνωρίζονται τα συμπτώματα από το ιατρικό προσωπικό ή κι από τις ίδιες ακόμα τις γυναίκες που πολλές φορές δεν αποτείνονται καν στον γιατρό; Ή μήπως επειδή υπάρχουν αρκετοί μύθοι (παραπληροφόρηση) γύρω από αυτή την κατάσταση;

Ας δούμε πρώτα τι είναι:  Ενδομητρίωση είναι η κατάσταση που προκαλείται όταν το ενδομήτριο (ο βλεννογόνος χιτώνας της μήτρας) αναπτύσσεται έξω από αυτήν, στις ωοθήκες και στο περιτόναιο συνήθως, αλλά κι αλλού. Στη διάρκεια του εμμηνορρυσιακού κύκλου, οι έκτοπες εστίες ακολουθούν τις αλλαγές του φυσιολογικού ενδομητρίου και υφίστανται τις ίδιες επιδράσεις μ’ αυτό. Αιμορραγούν δηλαδή, όταν η γυναίκα έχει περίοδο, αλλά δεν έχουν πού να παροχετευτούν με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συμφύσεις στα όργανα όπου έχουν εναποτεθεί. Οι συμφύσεις με τη σειρά τους, προκαλούν χρόνιο πυελικό άλγος και πόνο κατά τη διάρκεια της συνουσίας, ενώ μπορούν να οδηγήσουν και σε στειρότητα σ’ ένα ποσοστό 30-40%.

Για να συνοψίσουμε λοιπόν, η ενδομητρίωση είναι οιστρογονο-εξαρτώμενη, βλάπτει τις σάλπιγγες και τις ωοθήκες και σχηματίζει συμφύσεις. Και επιπλέον, είναι μια νόσος που δείχνει να επιμένει και, με την πάροδο του χρόνου, εξελίσσεται.

Διάγνωση ενδομητρίωσης

Η διάγνωση γίνεται συνήθως με μη-επεμβατικές τεχνικές (Επίπεδα Ca125, υπερηχογράφημα και μαγνητική τομογραφία). Ωστόσο, τα κλινικά ευρήματα από τις παραπάνω εξετάσεις έχουν μικρό όφελος, καθώς οι μικρές εναποθέσεις στο περιτόναιο (μεγέθους μόλις λίγων χιλιοστών) δεν ανιχνεύονται.

Ο χρυσός κανόνας της διάγνωσης ενδομητρίωσης είναι η λαπαρασκόπηση. Απαιτεί ασφαλώς έμπειρο λαπαρασκοπολόγο, ο οποίος δεν θα παραβλέψει καμία βλάβη και θα αναγνωρίσει ακόμα και τη μικρότερη. Η λαπαροσκόπηση δίνει τη δυνατότητα αφενός άμεσης οπτικής απεικόνισης των βλαβών αλλά και λήψης βιοψίας, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μας επιτρέπει ταυτόχρονη θεραπεία με καυτηρίαση ή με χρήση laser.   

Η αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης πρέπει να είναι πάντα εξατομικευμένη, ανάλογα με την ηλικία, τα συμπτώματα, την έκταση της νόσου και την επιθυμία ή μη τεκνοποίησης, προκειμένου να ενημερωθεί αναλυτικά η ασθενής για την κατάστασή της και να ληφθούν από κοινού οι αποφάσεις.

Θα εξαρτηθεί επίσης κι από το που βρίσκονται οι έκτοπες εστίες της ενδομητρίωσης: Αν εντοπίζεται στις ωοθήκες με τη μορφή αιμορραγικής κύστης ή αν εντοπίζεται στο περιτόναιο και πόσο βαθιά έχει διηθήσει στα όργανα της κοιλιάς, το έντερο, την ουροδόχο κύστη, τη σάλπιγγα και πολλές φορές τη μήτρα, στην περίπτωση αδενομύωσης (που αφορά κυρίως γυναίκες πολύτοκες στη 3^η ή 4^η δεκαετία της ζωής τους.

Φαρμακοθεραπεία

Ο συνδυασμός ισχυρών αναλγητικών για να μειώσουμε τον πόνο με τη συντηρητική, αλλά σαφώς πιο αποτελεσματική (ιδίως αν έχει προηγηθεί και κάποια ιατρική/χειρουργική θεραπεία) χορήγηση, σταθερά όμως τουλάχιστον επί ένα τρίμηνο, αντισυλληπτικών χαπιών και άλλων συναφών θεραπειών (ορμονικών, όπως θα περιγραφούν παρακάτω) συμβάλλουν στο να αμβλύνουν τα επώδυνα συμπτώματα της ενδομητρίωσης ενώ, ταυτόχρονα, ενισχύουν τη γονιμότητα της γυναίκας.

Χειρουργική θεραπεία

Όταν βασικό μας μέλημα είναι η γονιμότητα της γυναίκας ή η σταδιοποίηση της νόσου κι ο έλεγχος του πόνου, μιλάμε κυρίως για λαπαροσκοπικές τεχνικές. Συνήθως, κατά τη διάρκεια της λαπαροσκόπησης στο 50% των γυναικών με υπογονιμότητα ο γυναικολόγος εντοπίζει εστίες ενδομητρίωσης. Τότε, με ενδοκοιλιακά lasers ή άλλες μορφές ενέργειας, όπως τις διαθερμίες C02 ή τις ακτίνες Laser KTP που καταστρέφουν τις ορατές βλάβες της ενδομητρίωσης, μπαίνει στην κοιλιά, χωρίς τομές και παροχετεύει τις ενδομητριακές κύστεις, διανοίγοντας και καταστρέφοντας τα τοιχώματά τους. Έτσι επαναφέρει την ωοθήκη στη φυσιολογική της κατάσταση και καθαρίζει τις κύστεις γύρω από το περιτόναιο. Ούτως ώστε, η γυναίκα να κάνει άμεσα προσπάθειες να γίνει μητέρα.

Στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού η ενδομητρίωση είναι ανενεργή, λόγω απουσίας έμμηνης ρύσης. Το ίδιο συμβαίνει, σε μικρότερο βαθμό, και στην εμμηνόπαυση, όπου λόγω μείωσης ορμονών οι εστίες της ενδομητρίωσης ατροφούν.

Οριστική χειρουργιστική επέμβαση

Για την οριστική εξάλειψη ωστόσο του πόνου, της δυσμηνόρροιας και των μεγάλων κύστεων ενδομητρίωσης σε γυναίκες που έχουν ήδη τεκνοποιήσει και δεν σκέπτονται να το επαναλάβουν στο μέλλον, συνήθως γίνεται υστερεκτομή και αμφοτερόπλευρη σαλπιγγο-ωοθηκετομή, με άλλα λόγια πλήρης καθαρισμός της πυέλου.

Τα συχνότερα συμπτώματα της ενδομητρίωσης

• Δυσμηνόρροια
• Δυσπαρευνία (πόνος στη σεξουαλική επαφή)
• Στειρότητα
• Χαμηλός κοιλιακός και πυελικός πόνος
• Οσφυϊκός πόνος
• Κοιλιακή διάταση, μετεωρισμός
• Δυσκοιλιότητα, επώδυνες κενώσεις του εντέρου
• Δυσουρία
• Πόνος κατά τη διάρκεια σωματικής άσκησης

Πέντε μύθοι γύρω από την ενδομητρίωση

• Μύθος 1^ος: Τα συμπτώματα είναι αυτά μιας βαριάς περιόδου

Η αλήθεια είναι ότι δεν πρόκειται απλώς για μια βαριά περίοδο γιατί το αίμα στις έκτοπες εστίες δεν μπορεί να παροχετευτεί, οπότε λιμνάζει στις ωοθήκες κι όπου αλλού, φλεγμαίνεται και δημιουργεί συμφύσεις, με αποτέλεσμα κάθε κίνηση ή σεξουαλική δραστηριότητα να προκαλεί πόνο.

• Μύθος 2^ος: Η ενδομητρίωση επηρεάζει την περιοχή της πυέλου

Η αλήθεια είναι ότι αυτό συμβαίνει κατά κύριο λόγο. Αλλά η ενδομητρίωση μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος. Σπανίως απαντάται ακόμη και στους πνεύμονες, όπως επισημαίνει άρθρο του Harvard Medical School.

• Μύθος 3^ος: Η ενδομητρίωση μπορεί να προβλεφθεί

Η αλήθεια είναι ότι η ενδομητρίωση παραμένει μια νόσος για την οποία γνωρίζουμε και κατανοούμε ελάχιστα. Πόσο μάλλον να την προβλέψουμε! Κάποια βήματα έχουν γίνει προς αυτή την κατανόηση, ξέρουμε π.χ. ότι τα χαμηλότερα οιστρογόνα μειώνουν την ένταση των συμπτωμάτων. Και μπορείς να μειώσεις τα οιστρογόνα σου επιλέγοντας με τον γιατρό σου την κατάλληλη αντισυλληπτική μέθοδο, χάνοντας βάρος αν είσαι υπέρβαρη, και κάνοντας συχνά γυμναστική.

• Μύθος 4^ος:  Η ενδομητρίωση πάντα βελτιώνεται με την εμμηνόπαυση

Η αλήθεια είναι ότι αν και γενικά αυτό συμβαίνει, ακόμα και μετά την εμμηνόπαυση τα ωάρια συνεχίζουν να παράγουν μικρή ποσότητα οιστρογόνων, εξ ου και η ενδομητρίωση μπορεί να συνεχίσει να αντιδρά στην ορμόνη, προκαλώντας πόνο.  

• Μύθος 5^ος: Η ενδομητρίωση είναι πάντα επώδυνη.

Η αλήθεια είναι ότι αρκετές γυναίκες ανακαλύπτουν πως έχουν ενδομητρίωση καθώς ψάχνουν να βρουν γιατί δυσκολεύονται να τεκνοποιήσουν. Το καλό νέο όμως είναι ότι σήμερα η πλειοψηφία γυναικών με ενδομητρίωση καταφέρνουν να αποκτήσουν παιδιά!