Ινομυώματα της μήτρας

Η πρώτη εύλογη αντίδραση μιας ασθενούς σ’ ένα γυναικολογικό έλεγχο ρουτίνας, όταν ο γυναικολόγος της εντοπίζει ινομυώματα, είναι να αναρωτηθεί: πώς αντιμετωπίζονται και τι επιπτώσεις θα έχουν στη ζωή της. 

Η απάντηση, παρότι εξαρτάται από μια σειρά συνισταμένων (όπως, το ιστορικό της ασθενούς, την ηλικία της, τον σωματότυπο της, τον τύπο και το μέγεθος του ινομυώματος αλλά και τα συμπτώματα που έχει κ.α.), είναι καταρχάς ενθαρρυντική. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα ινομυώματα δεν αποτελούν μια άμεση απειλή. Είναι απλώς ανωμαλίες του ενδομητρίου, καλοήθεις όγκοι που εμφανίζονται συνήθως στη μήτρα, και μάλιστα αρκετά συχνά. Υπολογίζεται, ότι σ’ ένα 20% περίπου των γυναικών άνω των 30 ανιχνεύονται κλινικά ινομυώματα… χωρίς όμως αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι θα τους δημιουργήσει και κάποιο σύμπτωμα ή ότι χρήζει θεραπείας. Χρειάζεται ασφαλώς κάθε 6-12 μήνες ιατρική παρακολούθηση, δηλαδή κλινική και υπερηχογραφική εξέταση άσχετα από την ηλικία της γυναίκας για την αξιολόγηση του ρυθμού αύξησης του ινομυώματος. Όσο για τα ινομυώματα αυτά καθ’ εαυτά υπάρχουν αρκετές θεραπευτικές επιλογές. Αν έχετε κάποιο από τα παρακάτω συμπτώματα, σας περιμένουμε σ’ ένα φιλικό κι άνετο περιβάλλον για υπερηχογραφικό έλεγχο σύμφωνα με όλα τα πρωτόκολλα και αναλυτική συζήτηση των ευρημάτων ώστε να λύσουμε μαζί όλες τις απορίες σας.

Τι είναι τι ινομυώματα;

Ουσιαστικά μιλάμε για καλοήθεις όγκους, εντοπισμένους συνήθως στη μήτρα και, σπανιότερα, στον τράχηλο που επηρεάζονται άμεσα από τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη. Οπότε, εδώ έχουμε ένα πρώτο στοιχείο, ότι τα ινομυώματα αφορούν κυρίως γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας (από 25-45 ετών).

Τα ινομυώματα της μήτρας που εξετάζουμε αποτελούνται από λείες μυϊκές ίνες και ινώδη συνδετικό ιστό, και εμφανίζουν «σπειροειδή» ή σφαιρική μορφή, σαν ομόκεντροι δακτύλιοι. Ανάλογα με το πού θα εντοπιστούν τα ινομυώματα διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:

• Υπορρογόνια

Τα ινομυώματα που εντοπίζονται κυρίως επιφανειακά, κάτω από τον ορογόνο χιτώνα που σκεπάζει το σώμα της μήτρας.

• Ενδοτοιχωματικά

Τα ινομυώματα που εντοπίζονται κυρίως μέσα στο τοίχωμα της μήτρας. 

• Υποβλεννογόνα

Τέλος, τα ινομυώματα που προβάλλουν από την εσωτερική επιφάνεια του μυομητρίου και παραμορφώνουν την κοιλότητα της μήτρας. 

Τι συμπτώματα προκαλούν τα ινομυώματα;

Ας ξεκινήσουμε αντίστροφα: Όταν τα ινομυώματα είναι μικρά και η ασθενής ασυμπτωματική δεν απαιτείται θεραπεία. Κι επιπλέον, όταν η γυναίκα μπαίνει στην εμμηνόπαυση τα συμπτώματα υποχωρούν. Σε περίπτωση όμως που αυξηθούν (και στην αμφίχειρη γυναικολογική εξέταση η μήτρα της ασθενούς έχει μέγεθος εγκύμονος μήτρας άνω των 12 με 14 εβδομάδων, λαμβάνοντας πάντα υπόψιν ότι μια μήτρα διογκωμένη λόγω ινομυωμάτων είναι συνήθως σκληρή), ή όταν η γυναίκα έχει αιμορραγία στην εμμηνόπαυση ενώ δεν υποβάλλεται σε ορμονική υποκατάσταση, τότε απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση και θα χρειαστεί μάλλον χειρουργική αντιμετώπιση.

Το ίδιο ισχύει και στις περιπτώσεις μεγάλων ινομυωμάτων που μεγαλώνουν γρήγορα, ή παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα, όπως σοβαρή αιμορραγία στη διάρκεια της περιόδου και πόνο. Αλλά κι όταν προσπαθείτε ή προγραμματίζετε να μείνετε έγκυος, γιατί τα ινομυώματα βάζουν σε κίνδυνο αυτή τη διαδικασία.

Ας δούμε όμως τα συμπτώματα μια ασθενούς με ινομυώματα:

• Μηνορραγία αλλά και δυσμηνόρροια. Αυξάνεται η διάρκεια των ημερών της εμμήνου ρύσης καθώς και η ποσότητα της αιμορραγίας με πιθανό κίνδυνο αναιμίας και διαταράσσεται ο εμμηνορρυσιακός κύκλος.
• Κόπωση. Είναι σύμπτωμα μάλλον της αναιμίας και συνοδεύεται από πιθανή δύσπνοια, ζάλη ή ταχυκαρδίες. Αρκεί μια γενική εξέταση αίματος για να διαπιστωθεί. 
• Πρήξιμο. Καθώς τα ινομυώματα πιέζουν τα παρακείμενα όργανα στη λεκάνη αλλά και χαμηλά, κάτω από τον αφαλό, η ασθενής μπορεί να αισθανθεί κάποια πίεση ή πρήξιμο.
• Πόνος. Ανάλογα με τη θέση των ινομυωμάτων πολλές γυναίκες έχουν έντονους πόνους στην πύελο, στη μέση, στα πόδια ακόμη και στην πλάτη. 
• Δυσπαρευνία (Πόνος στη σεξουαλική επαφή, όταν το ινομύωμα είναι χαμηλά στον κόλπο).
• Συχνοουρία, λόγω πίεσης της ουροδόχου κύστης.
• Δυσκοιλιότητα, λόγω πίεσης του ορθού, οπότε αναγκαστικά περιορίζονται οι κινήσεις του εντέρου.
• Υπογονιμότητα, τέλος, τα υποβλεννογόνα κυρίως ινομυώματα συνδέονται με προβλήματα γονιμότητας επειδή, λόγω της παραμόρφωσης του σχήματος της μήτρας, καθιστούν το ενδομήτριο αφιλόξενο για την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου.

Ινομυώματα και εγκυμοσύνη

• Κύηση Υψηλού Κινδύνου. Η ύπαρξη ινομυωμάτων σύμφωνα με την ιατρική βιβλιογραφία θεωρείται παράγοντας Κύησης Υψηλού Κινδύνου.
• Αυτό συμβαίνει γιατί ορισμένα ινομυώματα αυξάνουν την πιθανότητα αποβολής και αιμορραγιών στο  α΄ τρίμηνο, και πιθανώς και στο β΄. 
• Αν μεγαλώσουν απότομα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης προκαλούν πόνο στο γ΄ τρίμηνο και πιθανή υαλοειδή εκφύλιση.
• Ενδέχεται να προκαλέσουν αιμορραγία στην πρώιμη κύηση. 
• Κι αν τα ινομυώματα είναι χαμηλά, κοντά στον τράχηλο μπορεί να παρεμποδίσουν την ομαλή εξέλιξη του τοκετού.

Ποιες γυναίκες αναπτύσσουν κυρίως ινομυώματα;

• Γυναίκες με θετικό οικογενειακό ιστορικό  
• Γυναίκες που δεν έχουν τεκνοποιήσει – η ατοκία.
• Γυναίκες με μεγάλο λιπώδη ιστό – η παχυσαρκία.
• Γυναίκες μαύρης φυλής  

Ινομυώματα, διατροφή και άσκηση

Η κακή διατροφή, το βιομηχανοποιημένο φαγητό, τα φυτοφάρμακα… όλα αυτά επιβαρύνουν τον οργανισμό. Η διατροφή όμως ως παράγοντας εμφάνισης ινομυώματος φαίνεται ότι διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Πρόσφατες έρευνες σε γυναίκες που κατανάλωναν δύο τουλάχιστον μερίδες ημερησίως φρούτων και λαχανικών έδειξαν 10% λιγότερο πιθανότητες να  αποκτήσουν ινομυώματα.

Ενώ, γυναίκες με ινομυώματα που βρίσκονται στην αναπαραγωγική ηλικία, πρέπει να καταναλώνουν καθημερινά φρούτα και λαχανικά, αλλά και όσπρια, σόγια, ψάρι, προϊόντα ολικής άλεσης και καλά έλαια. 

Τρόποι αντιμετώπισης των ινομυωμάτων:

Προφανώς ο τρόπος θεραπείας είναι συνυφασμένος με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, την ηλικία της γυναίκας και την επιθυμία της να μείνει ή όχι έγκυος.

Βάσει αυτών, υπάρχει η Φαρμακευτική αγωγή (συντηρητική & μακρόχρονη θεραπεία), η οποία επιδιώκει κυρίως να μειώσει το μέγεθος των ινομυωμάτων και να αμβλύνει παροδικά τα συμπτώματα (πόνους και βαριές αιμορραγίες) βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής της γυναίκας μέχρι να μπει στην εμμηνόπαυση, μια περίοδο που συνήθως τα ινομυώματα ατροφούν.

• Για την καταπολέμηση της αναιμίας χορηγούνται σίδηρος και βιταμίνες.
• Για τον πόνο και το πρήξιμο απλά αντιφλεγμονώδη (ναπροξένη, ιβουπροφένη, Ponstan), τα οποία μειώνουν τον πόνο κατά τη διάρκεια της περιόδου ή και ακόμα ισχυρότερα αντιφλεγμονώδη για την πίεση των παρακείμενων οργάνων.
• Η κυρίως θεραπεία όμως είναι ορμονική με αντισυλληπτικά χάπια, ή ενδομήτρια αντισυλληπτική συσκευή για τις γυναίκες που δεν σχεδιάζουν να γίνουν άμεσα μητέρες. 
• Όλες αυτές όμως οι θεραπείες μπορούν να εφαρμοστούν για ένα περιορισμένο διάστημα κι επιπλέον, δεν ενδείκνυνται για γυναίκες που σχεδιάζουν να μείνουν έγκυες…

Οπότε έρχεται η Χειρουργική αντιμετώπιση, είτε επειδή τα συμπτώματα της ασθενούς είναι σοβαρότερα και τα ινομυώματα μεγαλώνουν γρήγορα, είτε επειδή υπάρχει υποψία πιθανής κακοήθειας, ή γιατί μετά από μια σειρά ιατρικών ελέγχων έχει διαπιστωθεί ότι τα ινομυώματα δυσχεραίνουν τη γονιμότητα και την εγκυμοσύνη.

Σε αυτή την περίπτωση ανάλογα με τη θέση, το μέγεθος και τον αριθμό των ινομυωμάτων υπάρχουν αρκετές επιλογές:

• Ινομυωμεκτομή κοιλιακή (ανοιχτό χειρουργείο), όπου τα ινομυώματα αφαιρούνται με μια τομή στο κάτω μέρος της κοιλιάς. 
• Λαπαροσκοπική ή Ρομποτική Ινομυωμεκτομή (που γίνεται με κάμερα/λαπαροσκόπιο και μικρές τομές στην κοιλιά, για την εξάλειψη  των υπορρογόνων και των ενδοτοιχωματικών ινομυωμάτων, μέχρι 7cm). 

Η λαπαροσκόπηση δεν είναι μόνο η πιο σύγχρονη μέθοδος είναι και η πιο ανώδυνη και ασφαλής, με μικρότερη απώλεια αίματος κατά τη διάρκεια της επέμβασης και ελάχιστο κίνδυνο λοίμωξης, λιγότερες επιπλοκές, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα  για την γυναίκα, η οποία συνήθως εντός δύο ημερών αναρρώνει, και κατά συνέπεια βγαίνει γρηγορότερα από το νοσοκομείο για να ξαναβρεί τους καθημερινούς της ρυθμούς εντός δύο εβδομάδων. 

Σε αντίθετη περίπτωση, με αφαίρεση ινομυωμάτων με ανοικτό χειρουργείο, θα χρειαζόταν τουλάχιστον 4 με 6 εβδομάδες για να ξαναβρεί τους ρυθμούς της.

• Κι επιπλέον, υπάρχει και η Υστεροσκοπική Ινομυωμεκτομή για την αναίμακτη αφαίρεση των υποβλεννογόνων ινομυωμάτων από τον τράχηλο, δίχως τομές ή νοσηλεία.

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις η μήτρα διατηρείται και η γυναίκα μπορεί, αν θελήσει, να γίνει μητέρα. Ωστόσο υπάρχει ένα ενδεχόμενο 10-25% επανεμφάνισης των ινομυωμάτων και μιας πιθανής δεύτερης επέμβασης.

• Η υστεροκτομή είναι η μόνη οριστική λύση για γυναίκες που δεν θέλουν να κάνουν άλλα παιδιά ή για γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας και γίνεται συνήθως σε περίπτωση μεγάλης αιμορραγίας. Είναι σοβαρό χειρουργείο από το οποίο η ασθενή χρειάζεται γύρω στις 4-6 εβδομάδες για να ανακάμψει. 
• Σε γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό καρκίνο του μαστού, ή των ωοθηκών και σε γυναίκες μετεμμηνοπαυσιακές συνιστάται και η αφαίρεση των ωοθηκών.

Μετά την αφαίρεση όλων των ινομυωμάτων ακολουθεί οπωσδήποτε ιστολογική εξέταση για τον αποκλεισμό οποιασδήποτε κακοήθειας.

Ινομυώματα και διασφάλιση της γονιμότητας

Στα πλαίσια της αναπαραγωγικής χειρουργικής, η εξάλειψη των ινομυωμάτων ως μέθοδος αντιμετώπισης της υπογονιμότητας, λειτουργεί και συμπληρωματικά στην εξωσωματική γονιμοποίηση, μεγιστοποιώντας τα ποσοστά επιτυχίας των ζευγαριών που θα θελήσουν να τεκνοποιήσουν. 

Και καθώς όλο και περισσότερες γυναίκες σήμερα αναβάλλουν τη μητρότητα, βασικό μέλημα του χειρούργου – γυναικολόγου  είναι να παρέχει στην ασθενή του τις σωστές χειρουργικές επεμβάσεις που θα διασφαλίσουν τη γονιμότητα και τη δυνατότητά της να γίνει μητέρα, τη στιγμή που θα επιλέξει εκείνη.