Ένας πολύτιμος οδηγός για νέους γονείς

Είναι ο χρόνος που μεσολαβεί από τη σύλληψη ενός μωρού μέχρι να γίνει δύο ετών. Τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του, με επιστημονικά στοιχεία για το πώς αναπτύσσεται, κοινωνικοποιείται και τρέφεται ένα μωρό, μήνα με το μήνα, προσφέρουν πολλαπλά δεδομένα που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών

Το αποκαλούν «χίλιες χρυσές μέρες» και όλα όσα συμβαίνουν σε αυτό το στάδιο είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον του παιδιού σας. Αυτοί οι μήνες αντιπροσωπεύουν, επιμένουν οι ειδικοί, τη στιγμή-κλειδί για την προώθηση υγιεινών συμπεριφορών στο μέγιστο. Αυτό είναι το χρονοδιάγραμμα της ανάπτυξης ενός υγιούς τελειόμηνου παιδιού. Διαβάστε το με προσοχή: αυτό που περιγράφεται μήνα με τον μήνα είναι μια αναφορά, όχι μια Βίβλος. Δεν είναι απαραίτητα κακό αν το παιδί δεν περπατάει στον ένα χρόνο ή αν δεν μιλάει στους 18 μήνες. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, κάθε παιδί έχει τους ρυθμούς του.

Σωματικές αλλαγές: από τον λήθαργο στο τρέξιμο

Σε αυτές τις 1.000 ημέρες, ένας ζυγώτης (Διπλοειδές κύτταρο το οποίο προέρχεται από την ένωση ενός ωαρίου με ένα σπερματοζωάριο) μεγέθους μόλις 1 χιλιοστό γίνεται ένα παιδί 12 κιλών που τρέχει παντού, μιλάει με περισσότερη ή λιγότερη ευκολία, αλληλοεπιδρά με το περιβάλλον του, νιώθει, γελάει και υποφέρει. Από τη γέννηση, ο εγκέφαλός του γίνεται σαν ένα σφουγγάρι που απορροφά τον κόσμο γύρω του. Μαθαίνει να καταλαβαίνει, να σχετίζεται, να περπατάει, να τρώει, να μιλάει. Το κάθε πράγμα στην ώρα του. Το εύρος της «κανονικότητας» στην ανάπτυξη είναι πολύ ελαστικό και κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Αρχικά, ένα πρόωρο μωρό δεν είναι το ίδιο με ένα άλλο που γεννιέται τελειόμηνο: οι παράμετροι μέτρησης και ο ρυθμός ανάπτυξής του είναι διαφορετικοί.

Τον πρώτο χρόνο της ζωής ενός μωρού ξεχωρίζουν 3 κινητήριες δυνάμεις

  • Στους τρεις μήνες ελέγχει τις κινήσεις του κεφαλιού
  • Στους 6-9 μήνες κάθεται χωρίς να στηρίζεται κάπου
  • Στον 1 χρόνο έως τους 19 μήνες τρέχει…

Ας τα δούμε πιο αναλυτικά:

Στους 10 μήνες σηκώνεται

Στους 11 κάνει τα πρώτα του βήματα
Και στους 17 τρέχει…

Από τον δεύτερο χρόνο και μετά το μωρό μας αρχίζει να μιλάει να παίζει και να κοινωνικοποιείται.

Στους πρώτους μήνες της ζωής του παιδιού μας, η πιο ώριμη δομή είναι το εγκεφαλικό στέλεχος, υπεύθυνο για τη ρύθμιση των πιο βασικών λειτουργιών: την αναπνοή και τη λειτουργία της καρδιάς. Αρχικά οι κινήσεις του μωρού είναι αντανακλαστικές και προέρχονται από το εγκεφαλικό στέλεχος. Καθώς ωριμάζουν κι άλλα μέρη του εγκεφάλου, όπως τα εγκεφαλικά ημισφαίρια, αυτές οι αντανακλαστικές αντιδράσεις δίνουν τη θέση τους σε εκούσιες κινήσεις. Αυτή η διαδικασία σχετίζεται με την προοδευτική εγκεφαλική μυελίνωση. Η μυελίνη, απαραίτητη για τη σωστή μετάδοση των νευρικών ερεθισμάτων, υπάρχει σε μικρό ποσοστό από τη γέννηση, η αύξησή της που γίνεται προοδευτικά από τα κατώτερα προς τα ανώτερα μέρη του εγκεφάλου και από τις οπίσθιες προς τις πρόσθιες περιοχές, ονομάζεται μυελίνωση. Αυτή η διαδικασία συνεχίζεται μέχρι τη δεύτερη δεκαετία της ζωής, αν και στα δύο χρόνια του παιδιού η μυελίνωση είναι ήδη αρκετά προχωρημένη.

Ο εγκέφαλος: Όλα περνούν από αυτό το αινιγματικό όργανο που ζυγίζει μόλις 350 γραμμάρια όταν γεννιέται το μωρό μας, ένα χρόνο μετά τη γέννηση, διπλασιάζει το βάρος του και μετά από δύο χρόνια τριπλασιάζεται. Χιλιάδες νέες νευρικές συνδέσεις βρίσκονται πίσω από κάθε του βήμα.

Προσέξτε τις κρανιακές πηγές!

Όταν γεννιέται το μωράκι μας  τα οστά του κρανίου σχηματίζουν μια κοιλότητα σε σχήμα ρόμβου στην κορυφή και στο μπροστινό μέρος του κεφαλιού που ονομάζεται πρόσθια κρανιακή πηγή και μια τριγωνικού σχήματος κοιλότητα στο πίσω μέρος του κρανίου. Είναι φυσιολογικό το δέρμα που καλύπτει τις πηγές να ανεβοκατεβαίνει όταν το μωρό κλαίει ή κάνει προσπάθεια. Καθώς τα οστά γύρω τους θα μεγαλώνουν και θα ενώνονται μεταξύ τους, οι κρανιακές πηγές θα μικραίνουν μέχρι να κλείσουν. Η πρόσθια χρειάζεται ένα διάστημα μεταξύ 9 και 18 μηνών και η οπίσθια, γύρω στους 6 μήνες για να κλείσουν.

Ύπνος μπρούμυτα ή ανάσκελα;

Οι σημερινοί γονείς θα θυμούνται ότι όταν ήταν μωρά, οι γονείς τους τους κοίμιζαν πάντα μπρούμυτα, αλλά από το 1994, ο κίνδυνος αιφνίδιου θανάτου σε αυτή τη θέση παρατήρησαν οι γιατροί ότι αυξάνει έως και 14 φορές, κυρίως λόγω του ασφυξίας, υποξίας, επαναεισπνοής διοξειδίου του άνθρακα που οδηγεί σε υπερκαπνία (αύξηση διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα) και άλλων αιτιών, κι αυτό τους έκανε να μας ζητούν να κοιμίζουμε τα παιδιά μας ανάσκελα.

Στράτα ναι ή όχι;

Τα πρώτα βήματα ενός μωρού είναι ένα από τα μεγάλα ορόσημα ανάπτυξης στα πρώτα χρόνια της ζωής του. Και παρόλο που υπάρχουν παιχνίδια που έχουν σχεδιαστεί για να τα βοηθήσουν, οι γιατροί απεχθάνονται σχεδόν όλες τις βοηθητικές συσκευές. Έχουν τεράστιους κινδύνους στις σκάλες γιατί αν πέσουν, λόγω της θέσης που είναι τοποθετημένο το παιδί, το πάνω μέρος του κορμού είναι ελεύθερο και ο κύριος όγκος των χτυπημάτων είναι στο κεφάλι, επισημαίνουν. Επιπλέον, δεν ενθαρρύνουν την εκμάθηση του περπατήματος.

Το παιδί αρχίζει να κάνει βήματα χωρίς να γνωρίζει το βάρος και την αδράνειά του. Δεν του διδάσκεις τι σημαίνει να περπατάει, τι είναι η ταλάντευση και τι η ανασφάλεια.

Σίτιση: από το πρωτόγαλα στο κουτάλι

Στους τρεις πρώτους μήνες της ζωής του, το μωρό θα παίρνει περίπου 900 γραμμάρια και 3,5 εκατοστά σε ύψος το μήνα. Στη συνέχεια, από τους 4-6 μήνες, θα παίρνει μισό κιλό και δύο εκατοστά το μήνα. Αυτός είναι ο μέσος όρος ανάπτυξης, αν και κάθε παιδί, στην πράξη, έχει τον δικό του ρυθμό. Τις πρώτες μέρες θα αρκούν μικρές δόσεις γάλακτος για να το χορτάσουν και, καθώς θα μεγαλώνει, το βρέφος θα αυξάνει την πρόσληψη, μόνο γάλατος, μέχρι να γίνει έξι μηνών.

Θηλασμός ή όχι;

Από επιστημονική άποψη, δεν υπάρχει αμφιβολία: ο θηλασμός είναι η καλύτερη επιλογή για τη σωματική και συναισθηματική υγεία του μωρού και της μητέρας. Εκτός από την πρόληψη του καρκίνου στη μητέρα και το μεταβολικό δώρο στο παιδί για την πρόληψη του καρδιαγγειακού κινδύνου, υπάρχουν πράγματα που ξεπερνούν τη διατροφή. Κατά τη γαλουχία, γίνεται μια ορμονική απελευθέρωση από τη μητέρα, της ωκυτοκίνης, η οποία δημιουργεί δεσμούς μεταξύ μητέρας και μωρού. Για το λόγο αυτό, πέρα ​​από τη διατροφική λειτουργία, ο θηλασμός χρησιμοποιείται για να δημιουργήσει δεσμό μεταξύ μητέρας και παιδιού, να το ηρεμήσει και να το καθησυχάσει.

Το έτοιμο γάλα έχει πετύχει σ’ ένα βαθμό μια «πολύ καλή διατροφική ποιότητα», μα δεν μπορεί να αντικαταστήσει το μητρικό, που είναι ένα δυναμικό υγρό, που αλλάζει συνεχώς και προσαρμόζεται στις ανάγκες του παιδιού. Για παράδειγμα: υπάρχουν αλλαγές στη θερμοκρασία της θηλής με αποτέλεσμα οι σμηγματογόνοι αδένες να βγάζουν περισσότερη οσμή και το παιδί να βρίσκει το στήθος. Σε αυτό το μεταβαλλόμενο υγρό, το μητρικό γάλα από τις πρώτες 72 ώρες ονομάζεται πρωτόγαλα. Έχει κιτρινωπό χρώμα γιατί έχει καροτενοειδή, πρόδρομες ουσίες της βιταμίνης Α. Και είναι γάλα πλούσιο σε πρωτεΐνες και ανοσοσφαιρίνη Α, για την προστασία του νεογέννητου. Αυτό το γάλα έρχεται σε μικρές ποσότητες, γιατί πρέπει να ξεκινήσει ο συντονισμός της αναρρόφησης και της αναπνοής. Στο ίδιο πλάνο, το πρώτο μέρος του γάλακτος είναι νερουλό, για να ξεδιψάσει το μωρό μας και σε τελική φάση είναι πιο θερμιδικό, με περισσότερη περιεκτικότητα σε λίπος να χορταίνει.

Πώς και πού να ξεκινήσετε τη συμπληρωματική σίτιση

Η σύσταση των ειδικών είναι να διατηρηθεί ο αποκλειστικός θηλασμός έως και έξι μήνες και από εκεί και πέρα ​​να ξεκινήσει η συμπληρωματική σίτιση. Στην περίπτωση των παιδιών που δεν θηλάζουν, δεν υπάρχει σαφής υπόδειξη, αλλά μπορεί να εισαχθεί μεταξύ του τέταρτου και του έκτου μήνα. Οι παιδίατροι συνιστούν τη σταδιακή ενσωμάτωση των τροφών.

Τα δόντια

Είναι εξίσου φυσιολογικό το πρώτο δόντι του μωρού μας να εμφανιστεί στους 5 μήνες είτε στους 12. Και στις δυο περιπτώσεις καλό είναι ακόμα κι αν δεν έχει βγάλει δόντια να καθαρίζουμε τα ούλα και τη γλώσσα με μια υγρή γάζα.

Μετά την εμφάνιση των πρώτων δοντιών, ο στοματικός καθαρισμός μπορεί να γίνει με δακτυλήθρα σιλικόνης ή μικρές βούρτσες, τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα. Η τερηδόνα είναι η πιο συχνή μολυσματική ασθένεια στην παιδική ηλικία και η εξέλιξή της, λόγω των χαρακτηριστικών των νεογιλών δοντιών, είναι πολύ γρήγορη.

Απογαλακτισμός από μωρά ή πολτοποιημένο φαγητό;

Όσον αφορά τον τρόπο σίτισης, υπάρχουν δύο επιλογές: η παραδοσιακή, η παροχή αλεσμένου φαγητού, ή ο αποκαλούμενος απογαλακτισμός με οδηγό το μωρό (το παιδί τρώει ό,τι είναι στο τραπέζι, δεν χρειάζεται να μαγειρέψετε κάτι ιδιαίτερο ή να το αλέσετε). Δεν υπάρχουν μελέτες που να αποκαλύπτουν τον καλύτερο τρόπο για να ξεκινήσετε τη συμπληρωματική σίτιση, επομένως οι παιδίατροι το αφήνουν στους γονείς.

Το μωρό μασάει με βάση τη δύναμη των ούλων. Δεν μπορεί να κόψει, αλλά μπορεί να συνθλίψει. Ο απογαλακτισμός μπορεί να είναι ενδιαφέρων γιατί ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη και την αυτονομία του παιδιού και, επιπλέον, καθώς τρώει στο τραπέζι με την οικογένεια, αυτή η στιγμή έχει ανυπολόγιστη αξία για την ανατροφή του. Αρκεί τα παιδιά να τρώνε καλά και να μην υποσιτίζονται. Και οι γονείς να προσέχουμε τον κίνδυνο πνιγμού: πρέπει να αποφεύγουμε τα σκληρά και μικρά τρόφιμα, όπως ξηρούς καρπούς, μήλα ή καρότα. Καλύτερα, λαχανικά στον ατμό ή πιο μαλακά φρούτα κομμένα σε μπαστουνάκια, όπως αχλάδια, μπανάνες ή μάνγκο.

Τα όρια της πιπίλας

Για αρχή, οι παιδίατροι συνιστούν να αποφεύγετε την πιπίλα όσο το δυνατόν περισσότερο. Πάνω από όλα, όταν εγκαθιδρύεται ο θηλασμός. Η πιπίλα έχει πιο απλή αναρρόφηση και όλη αυτή τη γνώση και πρακτική που αποκτάει με τον θηλασμό του μαστού συγκρούεται με αυτόν της πιπίλας.

Σε κάθε περίπτωση, αν χρησιμοποιηθεί, οι παιδίατροι ζητούν να είναι «σε συγκεκριμένες ώρες», όπως για να χαλαρώνουν όταν πέφτουν για ύπνο.

Κοινωνικοποίηση: από το κλάμα στο θυμό

Ένα νεογέννητο κοιμάται όλη μέρα. Μετά βίας ξυπνάει για να φάει και συνδέεται με τους άλλους μέσω του κλάματος. Όμως, όσο περνούν οι μήνες, αυξάνει την επαφή του με το περιβάλλον και από ένα μικρό μιμητικό χαμόγελο (όταν νιώθει άνετα ή ικανοποιημένο) τον πρώτο μήνα της ζωής του αρχίζει να προσέχει τις φωνές, να φωνάζει, να παίζει και να θέλει να μιλήσει και να αλληλεπιδράσει με τους άλλους.

Μεταξύ 6 και 12 μηνών γίνεται ξεφτέρι στη μη λεκτική επικοινωνία: «μιλάει» με χειρονομίες, δείχνει τις προτιμήσεις του και έτσι εκφράζει τα συναισθήματά του. Του αρέσει να παίζει και αρχίζει να καταλαβαίνει ότι τα παιχνίδια συνεχίζουν να υπάρχουν ακόμα κι όταν δεν τα βλέπει.

Σιγά σιγά γίνεται περίεργο, ενδιαφέρεται για νέα πράγματα και αρχίζει να αναπτύσσει τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά του. Καθώς προχωρά προς τα δύο χρόνια, γίνεται όλο και πιο ανεξάρτητο, έχοντας τη δυνατότητα να αγκαλιάσει, να φιλήσει ή να απορρίψει κάποιον. Επίσης, εκρήγνυται όταν δεν παίρνει αυτό που θέλει. Αναγνωρίζει τον εαυτό του στον καθρέφτη, αρχίζει να έχει επίγνωση του εαυτού του ως διαφορετικό άτομο. Και επίσης μιμείται τις πράξεις του ενήλικα και έλκεται από το παιχνίδι με άλλα παιδιά.

Οθόνες: πόσο, πώς, με τι περιεχόμενο.

Εάν είναι δυνατόν, ποτέ πριν από τα δύο χρόνια. Αυτή είναι η κατηγορηματική απάντηση των παιδιάτρων. Τα παιδιά δεν πρέπει να ηρεμούν με αυτό ή να διασκεδάζουν για να φάνε. Οι οθόνες παρεμβαίνουν στον ύπνο, προωθούν την καθιστική ζωή και την παχυσαρκία. Το να βάζεις μια οθόνη μπροστά στο παιδί για να το ενθαρρύνεις να φάει, σημαίνει ότι τρώει χωρίς να γνωρίζει τι κάνει, και αυτό μπορεί να το παρακινήσει να παρακάμψει τους δείκτες της όρεξης και του κορεσμού, γιατί τρώει αυτόματα.

Αφήνουμε το μωρό να κλαίει ή όχι;

Τα παιδιά μπορούν να κλαίνε από μία έως τρεις ώρες την ημέρα κατά τους πρώτους τρεις μήνες της ζωής τους, χωρίς σημαντική παθολογία. Είναι ο τρόπος τους για να επικοινωνήσουν τις ανάγκες τους. Κλαίνε γιατί κρυώνουν, πεινάνε, ζεσταίνονται, γιατί νιώθουν μοναξιά ή απλά γιατί θέλουν να παίξουν.

Οι ειδικοί κάνουν έκκληση στην «κοινή λογική» όταν αντιμετωπίζουμε αυτή την κατάσταση. Πρώτα πρέπει να αποκλείσουμε προβλήματα υγείας, κάποια ταλαιπωρία και δυσφορία. Και αν δεν είναι τίποτα από αυτά, πρέπει να προσπαθήσουμε να το παρηγορήσουμε το μωρό, σπάζοντας τη σπείρα του κλάματος αλλάζοντάς του μέρος, κοιτάζοντας έξω από ένα παράθυρο ή ξεκινώντας ένα παιχνίδι, για παράδειγμα. Όταν ένα παιδί κλαίει, κάνει έκκληση για βοήθεια. Πρέπει να πάμε. Στη συνέχεια, θα αποφασίσουμε αν θα το παρηγορήσουμε, παίρνοντάς το αγκαλιά ή όχι.

Προειδοποιητικά σημάδια: όταν κάτι πάει στραβά στην ανάπτυξη

Υπενθυμίζουμε ξανά ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό και έχει συγκεκριμένο ρυθμό ανάπτυξης. Οι συγκρίσεις, με αδέρφια στο σπίτι ή με φίλους στο πάρκο, αξίζουν ελάχιστα. Στην πραγματικότητα, πέρα ​​από την προσωπική αντίληψη ενός γονέα ή τη γνώμη άλλων συνομηλίκων, οι επαγγελματίες παρακολουθούν τον έλεγχο της ψυχοκινητικής ανάπτυξης των παιδιών μέσω επιστημονικά επικυρωμένων κλιμάκων, όπως η κλίμακα Haizea-Llevant, ένα διάγραμμα ανάπτυξης που υπολογίζει παραμέτρους κοινωνικότητας, χειραγώγησης, γλώσσας και στάσης, μήνα με το μήνα.

Αυτοί οι δείκτες χρησιμεύουν ως αναφορά για να δούμε την εξέλιξη του παιδιού. Για παράδειγμα, το 50% των μωρών δύο μηνών αναγνωρίζει το μπιμπερό και στους τεσσεράμισι μήνες, αυτή η ενέργεια πραγματοποιείται ήδη κατά 95%. Επίσης το 95% των παιδιών, στους οκτώ μήνες, τρώνε ένα μπισκότο ή ψάχνουν τα αντικείμενα που τους πέφτουν. Η ζυγαριά δείχνει επίσης σαφή προειδοποιητικά σημάδια, όπως και το γεγονός ότι το παιδί αδυνατεί να αναπτύξει ένα συμβολικό παιχνίδι από την ηλικία των δύο ετών.

Πηγές: Πέτρος Νικολαΐδης, Καθηγητής Μαιευτικής-Γενετικής, Ειδικός Εμβρυομητρικής Ιατρικής Παν/μίου Imperial College, Διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Προηγμένη και Τεκμηριωμένη Μαιευτική Φροντίδα» στο Παν/μιο Δυτ. Αττικής.  Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία, Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας.