Υπογονιμότητα. Αναφέρεται σαν πρόβλημα. Ας τη δούμε σαν πορεία ενδυνάμωσης! Η επιθυμία δυο ανθρώπων να γίνουν γονείς είναι μια κρίσιμη απόφαση. Εμπεριέχει χαρά, ελπίδα και προσμονή αλλά και άγχος, άγνοια και αγωνία σε περίπτωση που το ζευγάρι ανακαλύψει πως δυσκολεύεται να αποκτήσει απογόνους με φυσικό τρόπο. Απευθύνεται τότε σε κάποιον εμβρυολόγο, καθήκον του οποίου είναι να προάγει αισθήματα ηρεμίας, ασφάλειας και εμπιστοσύνης στους δυο αυτούς ανθρώπους. Και δουλειά του, να εμπλακεί συναισθηματικά με το ζευγάρι προκειμένου να εντοπίσει την όποια δυσκολία, να τους την εξηγήσει, εμφυσώντας τους σιγουριά και αυτοπεποίθηση, να τους εμψυχώσει λέγοντάς τους: Μαζί θα τα καταφέρουμε!
Υπογονιμότητα: Διάγνωση και θεραπεία
Συνήθως, μιλάμε για υπογονιμότητα όταν μετά από ένα χρόνο ελεύθερων επαφών (ή 6 μήνες μετά τα 35 της χρόνια) η γυναίκα δυσκολεύεται να μείνει έγκυος. Τείνουμε να αποδίδουμε τη δυσκολία αυτή: κατά το 1/3 στη γυναίκα, 1/3 στον άντρα και στις υπόλοιπες περιπτώσεις, σε άγνωστης προέλευσης αιτίες ή συνδυασμό παραγόντων μεταξύ του άνδρα και της γυναίκας. Στις μέρες μας, τα ζευγάρια αναβάλλουν συνήθως τη γέννηση του πρώτου τους παιδιού «για αργότερα», αλλά η γονιμότητα έχει το δικό της βιολογικό ρολόι: η ποιότητα των γαμετών αρχίζει να φθίνει μετά τα 35 στις γυναίκες και μετά τα 40 στους άνδρες. Η ηλικία προφανώς λοιπόν, έχει καθοριστικό ρόλο όπως και οι κληρονομικοί παράγοντες και επιπλέον, διάφορες παθολογίες ή ασθένειες, συνήθειες, ακόμα και το περιβάλλον. Ζούμε περιτριγυρισμένοι από τοξίνες που έχουν αρνητικό αντίκτυπο στο ορμονικό και ανοσοποιητικό μας σύστημα ώστε να προκύψει μια βιώσιμη εγκυμοσύνη.
Αρχικά όμως, υπάρχουν κάποια βασικά σημεία στα οποία θα σταθεί ο γιατρός όσον αφορά το ζευγάρι, πέρα από το πλήρες ιατρικό ιστορικό του (αν γεννήθηκε με φυσικό τοκετό ή με καισαρική τομή, αν θήλασε ή όχι, πώς ήταν η εγκυμοσύνη και ο τοκετός, αν η μητέρα ή η γιαγιά του είχαν προβλήματα γονιμότητας). Ή το ιστορικό της εμμήνου ρύσεως (στις γυναίκες), από την αρχική έως την τρέχουσα στιγμή…
Στους άντρες η υπογονιμότητα οφείλεται κυρίως σε:
- Διαταραχές σπερματογένεσης και μετακίνησης σπέρματος
- Δυσλειτουργία εκσπερμάτωσης
- Ανοσολογικούς και λοιμώδεις παράγοντες.
Στις γυναίκες ενδέχεται να οφείλεται σε:
- Διαταραχές ωορρηξίας και παραγωγής ωαρίων
- Ορμονικές ανισορροπίες, όπως προβλήματα θυρεοειδούς, για παράδειγμα.
- Σαλπιγγική δυσλειτουργία ή άλλες παθολογίες, όπως σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών —όταν μια γυναίκα έχει πολύ υψηλά επίπεδα ορμονών (ανδρογόνων)—, ενδομητρίωση —όταν στο εξωτερικό της μήτρας, αναπτύσσεται ένας ιστός παρόμοιος με τον εσωτερικό βλεννογόνο που μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο —, ή θρομβοφιλία —ανωμαλία στην πήξη του αίματος, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο θρόμβωσης, μεταξύ άλλων.
- Διαταραχές εμφύτευσης
Αίτια & Αντιμετώπιση Υπογονιμότητας
Η γήρανση είναι αναπόφευκτη και ο παράγοντας της ηλικίας καθοριστικός, γνωρίζουμε όμως ότι υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που έχουν αντίκτυπο στη γονιμότητά μας. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε ότι:
- Η κυτταρική οξείδωση επιδεινώνει την ποιότητα των ωαρίων
και αυτό επηρεάζεται από:
- Το χρόνιο στρες
- Την καθιστική ζωή, γιατί η έλλειψη άσκησης έχει αντίκτυπο στα επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης μετά το φαγητό, και επηρεάζει το μεταβολισμό.
- Την αλλαγή των κιρκάδιων ρυθμών, της ώρας του φαγητού και του ύπνου, καθώς το σώμα μας είναι γενετικά σχεδιασμένο να τρέφεται και να ξεκουράζεται μια συγκεκριμένη ώρα
- Την υπερβολική κατανάλωση σακχάρων και βλαβερών λιπαρών, καπνού, αλκοόλ ή ναρκωτικών
- Τις χαμηλού βαθμού φλεγμονές
- Τις τοξίνες και τους ενδοκρινικούς δείκτες
- Τα αυτοάνοσα νοσήματα.
Όλους αυτούς τους παράγοντες που μας προδιαθέτουν για επιδείνωση της ποιότητας των ωαρίων, μπορούμε να τους βελτιώσουμε μέσω κατάλληλης και εξατομικευμένης διατροφής, λήψης αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων, διαχείρισης του στρες, επίλυσης της φλεγμονής του ασθενούς…
Απόθεμα ωοθηκών: πώς επηρεάζει τη γονιμότητα
Απόθεμα ωοθηκών είναι ο αριθμός των ωαρίων που έχει μια γυναίκα τη συγκεκριμένη στιγμή της ζωής της. Όταν ξεκινάει την πρώτη της έμμηνο ρύση, έχει περίπου 300.000 μελλοντικά ωάρια που καθόλη τη διάρκεια της αναπαραγωγικής της φάσης θα μειωθούν, αφού με το ξεκίνημα ήδη της πρώτης περιόδου καταναλώνει αυτό το απόθεμα των ωοθηκών που εξαντλείται εντελώς όταν φτάσει στην εμμηνόπαυση. Προσοχή όμως! Η ποιότητα και η ποσότητα ωαρίων δεν πάνε πάντα χέρι-χέρι. Γυναίκες ηλικίας 30 ετών που έχουν χαμηλότερο απόθεμα ωοθηκών από το αναμενόμενο για την ηλικία τους, μπορεί να έχουν καλή ποιότητα ωαρίων. Αντίθετα, μια γυναίκα στα 45, που πλησιάζει την εμμηνόπαυση κι έχει μειωμένο απόθεμα ωοθηκών, θα έχει κι αντίστοιχη ποιότητα ωαρίων. Ιδανικά, η καλύτερη ηλικία για να καταψύξει μια γυναίκα ωάρια είναι στη δεκαετία των είκοσι, στις μέρες μας όμως σπάνια σκέφτεται κανείς τόσο νέος τη μητρότητα.
Για να ξέρουμε αν έχουμε καλό ωοθηκικό απόθεμα, γίνεται κολπικό υπερηχογράφημα τις πρώτες ημέρες του εμμηνορροϊκού κύκλου για τη μέτρηση των ωοθυλακίων και συνοδεύεται από τη μέτρηση μιας ορμόνης (αντι-Müllerian ορμόνη) στο αίμα.
Υπογονιμότητα και αριθμοί
Η υπογονιμότητα επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους, επισημαίνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ). 1 στους 6 ανθρώπους παγκοσμίως αντιμετωπίζει προβλήματα στειρότητας. Και στην Ελλάδα, πρόσφατα ανακαλύψαμε, με αφορμή το άνοιγμα των σχολείων, ότι 1 στις 3 από τις 1035 Δημοτικές Ενότητες έχουν λιγότερες από 10 γεννήσεις ετησίως! Η πτώση της γεννητικότητας στην Ελλάδα ξεκίνησε πριν από 5 δεκαετίες, όταν το ποσοστό των 2.1-2 παιδιά ανά γυναίκα τις δεκαετίες ’40-’60, μετά το 1985 έπεσε στο 1,5… Ταυτόχρονα, αυξήθηκε και το όριο ηλικίας της μητέρας (για οικονομικούς και επαγγελματικούς λόγους αλλά και ανόδου της εξωσωματικής γονιμοποίησης). Έτσι, παρατηρούμε μια «έκρηξη» γεννήσεων από γυναίκες άνω των 39 ετών. Οπότε, μετά το 1990, ενώ το σύνολο των γεννήσεων μειώθηκε κατά 30%, στις γυναίκες άνω των 40 πενταπλασιάστηκε, στις γυναίκες ηλικίας 30-39 διπλασιάστηκε και στην ηλικιακή ομάδα 20-29 κατέρρευσε (!)
Και το φαινόμενο αυτό είναι διεθνές, τόσο που πολλές χώρες αναρωτιούνται αν πρέπει να δώσουν επιπλέον κίνητρα στη γενιά των εικοσάρηδων προκειμένου να γίνουν γονείς, ή στην έρευνα που θα αυξήσει το αναπαραγωγικό όριο της γυναίκας…
Επιγραμματικά, αξίζει να αναφερθεί ότι «η πρώτη σε βάθος ανάλυση γήρανσης ωοθηκών σε μονοκύτταρο επίπεδο σε πρωτεύοντα πλην του ανθρώπου», του Ινστιτούτου Salk, στη La Jolla (ΗΠΑ), φιλοξενείται ήδη στο εξώφυλλο του έγκυρου εξειδικευμένου περιοδικού Cell. Όπου Ισπανοί και Κινέζοι επιστήμονες παρατήρησαν ότι δύο γονίδια, το IDH1 και το NDUFB10, έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες και θωρακίζουν ορισμένους τύπους κυττάρων των ωοθηκών έναντι του οξειδωτικού στρες. Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώθηκαν με κύτταρα που δόθηκαν από γυναίκες που έχουν καταφύγει σε τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Οι συγγραφείς πιστεύουν ότι αυτές οι ανακαλύψεις, εκτός από το να διευκολύνουν τη διάγνωση και τη θεραπεία της στειρότητας που σχετίζεται με τη γήρανση των ωοθηκών, θα μπορούσαν να βοηθήσουν και στην καταπολέμηση ασθενειών όπως ο καρκίνος των ωοθηκών.
Υπογονιμότητα και οικογένεια
Οι άνθρωποι όμως δεν είναι αριθμοί. Και η υπογεννητικότητα δεν αφορά μόνο την επιστήμη και το δημογραφικό μας πρόβλημα. Αφορά, κυρίως, το ζευγάρι. Την οικογένεια. Γιατί το να μην μπορείς να κάνεις παιδιά, παρόλο που το θέλεις, δημιουργεί υπαρξιακή και κοινωνική κρίση και γεννάει συναισθήματα απογοήτευσης, θλίψης, θυμού ίσως και μομφής ανάμεσα στο ζευγάρι.
Εγώ προσωπικά ως εμβρυολόγος και Καθηγητής Γενετικής-Μαιευτικής πιστεύω ότι πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας, τις γνώσεις μας και την έγνοια μας στο ζευγάρι και στην ψυχολογία του. Ιδίως σε στιγμές που παραγνωρίζει πως η ζωή του καθενός μπορεί να είναι πολύ γόνιμη και δημιουργική, ανεξάρτητα αν έχει παιδιά ή όχι.
Αν ωστόσο επιμένει να αποκτήσει, είναι μεν πολλαπλοί οι παράγοντες που οφείλουμε να εξετάσουμε αλλά είναι ξεκάθαροι κι ένας έμπειρος εμβρυολόγος μπορεί πάντα με αγάπη και σεβασμό να δώσει τη λύση, Διαφορετικά, υπάρχουν οι Μονάδες Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (IVF) που σήμερα τους προσφέρουν τη δυνατότητα να γίνουν γονείς.
Στην «Εμβρυοϊατρική Γενετική», αμέτρητα ζευγάρια βίωσαν τη χαρά και την περιπέτεια να φέρουν στον κόσμο με ασφάλεια τα παιδιά τους, δίνοντας μεγάλη συγκίνηση στην ομάδα μας που στελεχώνουν ο καθηγητής Εμβρυομητρικής Ιατρικής Πέτρος Νικολαΐδης με αφοσιωμένους συνεργάτες (ψυχολόγους, διατροφολόγους, μαίες) και ο Δρ. Αθανάσιος Διαμαντόπουλος, επιστήμονας με πολυετή εμπειρία σε μεγάλα κέντρα αναπαραγωγής στην Αγγλία. Ο δεσμός εμπιστοσύνης που δημιουργούμε με το ζευγάρι και την οικογένεια, μας δίνουν την ευχέρεια να συναποφασίσουμε μαζί το θεραπευτικό πλάνο που θα ακολουθήσουμε, σύμφωνα με όλα τα πρωτόκολλα της (IVF) και να εγγυηθούμε ότι με αυξημένη φροντίδα, ηρεμία και επιμονή μπορεί να δημιουργήσει την επιθυμητή οικογένεια.
ΠΗΓΕΣ:
