Mετά από μια εξανθρωπισμένη καισαρική, όταν η κοιλιά κλείνει και η μαμά συνέρχεται, ο μπαμπάς γνωρίζει το μωρό του. Φωτογραφία της Jessica Innemee (Ολλανδία) που ξεχώρισε το 2024, στη Διεθνή Ένωση Επαγγελματιών Φωτογράφων Τοκετού (IAPBP).

 

Απρίλιος μήνας ευαισθητοποίησης για την καισαρική

Η καισαρική τομή, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις σώζει ζωές, έχει συσχετιστεί με υψηλότερα ποσοστά μητρικής νοσηρότητας και θνητότητας, σύμφωνα με την Ελληνική Μαιευτική και Γυναικολογική Εταιρεία (HSOG).

«Γι’ αυτό και ο Μαιευτήρας-Γυναικολόγος είναι υποχρεωμένος να παρέχει έγκυρη και επαρκή ενημέρωση για τα οφέλη και τα πλεονεκτήματα του κολπικού/φυσιολογικού τοκετού και να απαντήσει στις τυχόν ανησυχίες ης εγκύου για τον τοκετό. Σε περίπτωση που η ίδια, και όχι το οικείο περιβάλλον της, επιλέξει να γεννήσει με καισαρική, ο γιατρός οφείλει να την ενημερώσει για τους σχετικούς κινδύνους και τις επιπλοκές -τόσο τις βραχυπρόθεσμες όσο και τις μακροπρόθεσμες- της χειρουργικής αυτής

επέμβασης. Όλα τα παραπάνω (συζήτηση, πλεονεκτήματα-μειονεκτήματα του ενός ή του άλλου τρόπου τοκετού) πρέπει να καταγράφονται στον ιατρικό φάκελο της εγκύου και να υπάρχει ενυπόγραφη βεβαίωση της ίδιας πως τα έχει κατανοήσει. Η προγραμματισμένη Καισαρική Τομή δεν πρέπει να εκτελείται πριν τις 39 εβδομάδες». [Αυτά αναφέρουν οι κατευθυντήριες οδηγίες της Ελληνικής Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας για τον τοκετό].

• Θα αναρωτιέστε ίσως: Μα δεν μπορώ να γεννήσω όπως θέλω εγώ; Ασφαλώς και μπορείτε, αρκεί να έχετε υπόψη σας όλα τα δεδομένα και τα ρίσκα.
• Επιπλέον, σε περίπτωση που καταλήξετε στην καισαρική, είτε από επιλογή είτε από ανάγκη, ζητείστε να εξανθρωπιστούν τα πρωτόκολλα, ώστε να επιτραπεί η διέλευση ενός συντρόφου, να γίνει επαφή δέρμα με δέρμα στο χειρουργείο και να παραχωρηθεί ένας χώρος ανάρρωσης σ’ όλη την οικογένεια. Η στιγμή της γέννησης ενός ανθρώπου είναι ίσως η σημαντικότερη της ζωής του και, ειδικά το νεογέννητο και η μητέρα, καλό θα ήταν να μη χωριστούν.

Επιπλοκές και ενδείξεις για καισαρική τομή

Μία από τις σημαντικότερες αποφάσεις που καλείται να πάρει η μέλλουσα μαμά είναι πώς θα γεννήσει το μωρό της. Κι ενώ ο κολπικός τοκετός θεωρείται ασφαλέστερος, οι γιατροί σήμερα κάνουν τοκετούς με καισαρική όλο και πιο συχνά. Ορισμένες γυναίκες προτιμούν την καισαρική, επειδή τους δίνει περισσότερο έλεγχο στο πότε θα γεννηθεί το μωρό τους. Μπορεί ίσως έτσι να μειώνουν επίσης το άγχος της του τοκετού.

Η καισαρική τομή όμως, (που ονομάζεται και καισαρική) είναι μια σοβαρή χειρουργική επέμβαση που εγκυμονεί πολλούς κινδύνους για την υγεία της μητέρας και του μωρού, όπως:

• απώλεια αίματος/αιμορραγία
• βλάβη οργάνων
• αλλεργική αντίδραση στην αναισθησία
• εμφάνιση ενδομητρίτιδας και μετεγχειρητικές λοιμώξεις
• θρομβοεμβολές, αιματώματα

Κύριες ενδείξεις καισαρικής

• Παρατεταμένος τοκετός ή «στάσιμος τοκετός»
• Υποψία εμβρυϊκής μακροσωμίας (πάνω από 5.000γρ σε κυήσεις άνευ διαβήτη, >4.500γρ σε εγκύους με διαβήτη) ή πολύδυμη κύηση
• Ρήξη μήτρας
• Προβολές εμβρύου (με τα πόδια ή τα οπίσθια, το πλάι ή τον ώμο)
• Αιμορραγική διάθεση του εμβρύου
• Υπερβολικό υγρό στον εγκέφαλο του εμβρύου ή συγγενείς καρδιακές παθήσεις
• Προβολή ή πρόπτωση ομφαλίου λώρου/ προδρομικός πλακούντας
• Ηλικία και το ιατρικό ιστορικό της μητέρας (αυξημένη αρτηριακή πίεση, διαβήτης, μυωπία κλπ).

Τύποι καισαρικής και διαδικασία

🔳 Η καισαρική μπορεί να είναι προγραμματισμένη (εκλεκτική καισαρική τομή). Συνήθως γίνεται με τοπική αναισθησία.

🔳 Επείγουσα: καθίσταται απαραίτητη στη διαδικασία του τοκετού αλλά γίνεται χωρίς σχετική βιασύνη – μέσα σε 75 λεπτά. Ανάλογα με το πόσο επείγουσα είναι μπορεί να πραγματοποιηθεί με τοπική αναισθησία, υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που θα γίνει με γενική αναισθησία.

🔳 Κατεπείγουσα: Απειλείται η ζωή της μητέρας ή του μωρού, οπότε ο χρόνος αντίδρασης είναι ζωτικής σημασίας – μέσα σε 30 λεπτά.

 

✅ Πραγματοποιείται με τοπική αναισθησία: ραχιαία ή επισκληρίδιο, εάν είναι επείγουσα και αν/ή η επισκληρίδιος δεν λειτουργεί, γίνεται με γενική αναισθησία.

✅ Φαρμακευτική αγωγή: Συνήθως χορηγείται ορός για ενυδάτωση και για αντιστάθμιση της συνήθους υποτασικής απόκρισης στην αναισθησία. Χορηγούνται επίσης ρανιτιδίνη και μετοκλοπραμίδη για την πρόληψη της ναυτίας και της παλινδρόμησης. Μόλις η αναισθησία είναι επαρκής, ξεκινά η εγχείρηση. Γίνεται με μια οριζόντια τομή πάνω από την ηβική κοιλότητα.

Τι μπορεί να μην γνωρίζουμε για την καισαρική τομή;

Η  Ιμπόνε Όλζα (Επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Περιγεννητικής Υγείας) διαβεβαιώνει ότι οι μητέρες χρειάζονται ένα καλό δίκτυο υποστήριξης, ένα δίκτυο που θα τις ακούει και δεν θα τις κρίνει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή μετά τον τοκετό. Και στο βιβλίο της, PARIR (Η δύναμη του τοκετού), γράφει χαρακτηριστικά: Μια καισαρική είναι σαν να χειρουργήθηκες για σκωληκοειδίτιδα, και μόλις βγήκες από το χειρουργείο σου έδωσαν κι ένα νεογέννητο να φροντίσεις. Το να ξεκινήσεις τη μητρότητα έτσι είναι πολύ δύσκολο!

Φροντίδα μετά την καισαρική τομή

🔳 Ο παιδίατρος είναι παρών για να αξιολογήσει το μωρό, το οποίο εάν δεν χρειάζεται ανάνηψη ή περαιτέρω επιθεώρηση θα πρέπει να παραμείνει δέρμα με δέρμα με τη μητέρα, εάν εκείνη είναι σε θέση να το κάνει.

🔳 Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί προηγμένη φροντίδα στη μονάδα νεογνών.

🔳 Μετά τη γέννηση του μωρού, ο πλακούντας βγαίνει με ήπια έλξη του ομφαλίου λώρου και χορήγηση ωκυτοκίνης και όχι με δακτυλική αποκόλληση.

🔳 Μετά τη συρραφή της μήτρας σε δύο στρώματα, γίνεται επισκόπηση για τυχόν αιμορραγικές εστίες της περιτοναϊκής κοιλότητας. Η σύγκλιση του δέρματος με ράμματα (που δεν χρειάζεται να αφαιρεθούν και απορροφούνται μόνα τους) ξεκινώντας από τη μήτρα, προκρίνεται έναντι  των κλιπς (γιατί έχουν μικρότερο κίνδυνο επιπλοκών). Τοποθετείται επίδεσμος πάνω από την τομή και αν όλα είναι καλά η επέμβαση ολοκληρώνεται.

✅ Εάν υπήρξε γενική αναισθησία:  Μόλις ξυπνήσει και σταθεροποιηθεί η μητέρα, θα πρέπει να ενθαρρυνθεί να επανασυνδεθεί με το μωρό της. Εάν η γυναίκα είχε επισκληρίδιο, θα πρέπει να παραμείνει με το μωρό της και τον σύντροφό της στην αίθουσα τοκετού όπου οι μαίες θα φροντίσουν για την έναρξη του θηλασμού αν είναι επιθυμία της μητέρας.

✅ Το μωρό πρέπει να παραμείνει δέρμα με δέρμα για να επωφεληθεί από τις ορμόνες. Είναι επίσης ο καλύτερος τρόπος για να ρυθμίσει τη θερμοκρασία του.

✅ Για τη μητέρα σημαίνει έκκριση ωκυτοκίνης και λιγότερη επιλόχεια αιμορραγία. Ενισχύεται ο δεσμός μεταξύ τους και μπορεί να ξεκινήσει ο θηλασμός.

Ανάρρωση μετά από καισαρική

Μόλις η γυναίκα γεννήσει όλοι επικεντρώνονται στο μωρό και οι γυναίκες αισθάνονται ελάχιστη φροντίδα. Όπως σε κάθε τοκετό, γνωρίζετε ήδη πόσο σημαντικό είναι να σκεφτόμαστε εκ των προτέρων πώς θα οργανωθούμε. Θα έχουμε βοήθεια στην αρχή;

✅ Μόλις περάσει η αναισθησία, πρέπει να παρακολουθούνται τα ζωτικά σημεία (αναπνοές, αρτηριακή πίεση, σφυγμός, θερμοκρασία), η σύσπαση της μήτρας, τα λόχια και να γίνεται καταμέτρηση των ούρων. Η κινητοποίηση είναι σημαντική για την αποφυγή προβλημάτων πήξης. Θα σας συνταγογραφηθεί ηπαρίνη λόγω κινδύνου θρόμβωσης. Πάντα με συνοδεία στην αρχή, μπορείτε να περπατήσετε στο δωμάτιο ελέγχοντας τον πόνο.

✅ Για να σηκωθείτε από το κρεβάτι, κάντε το πάντα στο πλάι. Στην άκρη του κρεβατιού, κατεβάζετε πρώτα τα πόδια μαζί και πιέζετε τον εαυτό σας προς τα πάνω με τα χέρια σας για να καθίσετε.

✅ Όταν σηκώνεστε, μπορείτε να κρατάτε την πληγή με τα χέρια σας, ασκώντας λίγη πίεση ή με μια πετσέτα ή ένα μαξιλάρι πάνω της.

✅ Η τομή της καισαρικής τομής, ξέρετε, δεν είναι μόνο η ουλή που βλέπουμε. Πρέπει να ανοίξουν πολλά ακόμη στρώματα μέχρι να φτάσουν στη μήτρα για να αφαιρεθεί το μωρό. Η ενόχληση θα προέλθει όχι μόνο από την επιφανειακή ουλή, αλλά από τη βαθιά ουλή.

✅ Μπορείτε να πάρετε το αναλγητικό που θα σας χορηγηθεί. Σχεδόν όλα είναι συμβατά με το θηλασμό (εκτός από τη μεταμιζόλη).

✅ Αποφύγετε την αύξηση βάρους και τις απότομες κινήσεις. Πρέπει να φροντίσουμε καλά όλη την περιοχή, από την ουλή και το πυελικό έδαφος ως την κοιλιακή ζώνη.

✅ Εάν υπάρχει γενική αναισθησία η έναρξη του θηλασμού καθυστερεί. Ορισμένα φάρμακα επιπλέον, προκαλούν υπνηλία στα μωρά, επομένως χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να ξεκινήσει ο θηλασμός. Οι πρώτες 72 ώρες μετά τη γέννηση είναι απαραίτητες για την παραγωγή γάλακτος. Εάν υπάρξει αποχωρισμός, ο θηλασμός θα πρέπει να αντικατασταθεί προσωρινά χειροκίνητα (θήλαστρο). Ζητήστε υποστήριξη.

✅ Πρέπει να τρέφεστε και να ενυδατώνεστε καλά. Η καισαρική τομή είναι μια σημαντική χειρουργική επέμβαση. Το σώμα σας χρειάζεται θρεπτικά στοιχεία για να επισκευάσει τους ιστούς.

✅ Ακριβώς όπως και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, δώστε προτεραιότητα σε τρόφιμα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά. Πρωτεΐνες σε αφθονία και λαχανικά. Για να αποφύγουμε τη δυσκοιλιότητα, εκτός από τις τυπικές συμβουλές για φυτικές ίνες και ενυδάτωση, χρειαζόμαστε λιπαρά: ψάρια, ξηροί καρποί, ελαιόλαδο, αβοκάντο… αυτά τα λιπαρά είναι απαραίτητα για την υγεία του εντέρου και υπέροχα για το θηλασμό.

✅ Μόλις κλείσει καλά η τομή και επουλωθεί, μπορείτε να αρχίσετε να ενυδατώνετε και να κάνετε απαλό μασάζ με λάδι τριανταφυλλιάς ή κάποιο λάδι βιταμίνης Ε. Από τις πρώτες μέρες, εάν η ουλή έχει φλεγμονή ή σκληρύνει, περίπου 2-3 ​​εβδομάδες μετά τον τοκετό, αποταθείτε σε έναν εξειδικευμένο φυσιοθεραπευτή. Κάθε ουλή συνεπάγεται βλάβη των ιστών που μπορεί να οδηγήσει σε επώδυνες συμφύσεις και πιθανό οσφυοπυελικό πόνο, συχνό φαινόμενο μετά από καισαρική τομή.

Φυσιολογικός τοκετός μετά από καισαρική (VBAC)

Σύμφωνα με τον καθηγητή Πέτρο Νικολαΐδη, – Μαιευτήρα-Γυναικολόγο-Γενετιστή με ειδίκευση στην Κύηση Υψηλού Κινδύνου και την Εμβρυομητρική Ιατρική σε ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια, το Imperial College, στο Λονδίνο-, ο κολπικός τοκετός είναι η καλύτερη επιλογή ακόμα και μετά από 1 ή 2 καισαρικές. Για αυτό και μέλημά μας είναι ακόμα και μετά από 1 ή και 2 καισαρικές να ενθαρρύνουμε τις επίτοκους να γεννήσουν φυσιολογικά με VBAC, κι όσες φορές το έχουμε καταφέρει, αλλάζει εντελώς η στάση και η άποψη των ζευγαριών για τα οφέλη του φυσιολογικού τοκετού.

Η καισαρική τομή αφήνει το σημάδι της στην υγεία του μωρού

Όπως προκύπτει από αρκετές μελέτες, η γέννηση μέσω χειρουργικής επέμβασης αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης άσθματος, αλλεργιών ή παχυσαρκίας του παιδιού και δυσχεραίνει τον θηλασμό. Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Communications επεσήμανε ότι τα παιδιά που γεννιούνται κολπικά ανταποκρίνονται καλύτερα στα εμβόλια κατά του πνευμονιόκοκκου και του μηνιγγιτιδόκοκκου. To Fetal Medicine Foundation και το περιοδικό The Lancet, με δεδομένα από 169 χώρες επισημαίνουν ότι ο αριθμός καισαρικών είναι υψηλότερος στα ιδιωτικά κέντρα κι σε χώρες όπως η Βραζιλία και το Μεξικό, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) συνιστά ο αριθμός να μην υπερβαίνει το 10-15% των γεννήσεων.

Τι γίνεται στην Ελλάδα, γιατί πρέπει να μειωθούν οι καισαρικές;

Στη χώρα μας τα ποσοστά των καισαρικών τομών εκτιμάται ότι ανέρχονται στο 58-60%, κατατάσσοντας την Ελλάδα στις πρώτες θέσεις στον κόσμο. (Το ποσοστό των καισαρικών διεθνώς είναι 21% και στην Ευρώπη 25,7%.

Τι σημαίνει όμως αυτό πρακτικά; Ότι οι καισαρικές αποτελούν πλέον μια τεκμηριωμένη ιατρική πρακτική, αφού οι 3 στους 5 τοκετούς στη χώρα μας γίνονται με καισαρική! Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (που το όριο των δικαιολογημένων καισαρικών που ορίζει κυμαίνεται γύρω στο 15%) κάνει λόγο για απαράδεκτες αναίτιες καισαρικές στην Ελλάδα στα όρια της προωρότητας!

Συμπεράσματα

Μέσα σε 20 χρόνια, το ποσοστό καισαρικών τομών που πραγματοποιούνται στα βιομηχανοποιημένα κράτη έχει διπλασιαστεί. Αναντίρρητα, οι καισαρικές σώζουν ζωές. Όμως, σε ορισμένες χώρες, όπως στη δική μας περισσότερα παιδιά γεννιούνται με καισαρική, παρά μέσω φυσιολογικής γέννας. Κι αυτή η εξέλιξη μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις.

Καταρχάς για το ίδιο το ζευγάρι και κυρίως, την επίτοκο. Πολλοί επαγγελματίες και μέλη της οικογένειας δεν γνωρίζουν ότι για κάποιες γυναίκες μια καισαρική τομή μπορεί να είναι τραυματική. Όχι για όλες. Γνωρίζουμε όμως, από στοιχεία, και από τις συστάσεις διεθνών και εθνικών οργανισμών υγείας, ότι το ποσοστό των αδικαιολόγητων καισαρικών τομών είναι πολύ υψηλό. Και ότι σε μεγάλο βαθμό είναι αποτέλεσμα κακής ιατρικής πρακτικής: πολλές περιττές παρεμβάσεις στην αρχή του τοκετού και μια απαρχαιωμένη προσέγγιση. Επίσης, συμβαίνουν λόγω έλλειψης έγκαιρης ανίχνευσης της θέσης του εμβρύου.

Σε κάποιες περιπτώσεις όμως, οι επιπλοκές ενός τοκετού είναι αναπόφευκτες και η καισαρική τομή είναι ο ασφαλέστερος τρόπος και για τη γυναίκα και για το μωρό. Με ότι κι αν γεννούν, καισαρική ή φυσιολογικό τοκετό, πάντως οι γυναίκες, το σίγουρο είναι ένα: Αυτές δίνουν τη ζωή!

 

Πηγές:

1. Φυσιολογικός τοκετός μετά από καισαρική: Αλήθειες και μύθοι | https://petrosnikolaidis.gr/2022/05/09/%cf%86%cf%85%cf%83%ce%b9%ce%bf%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%b9%ce%ba%cf%8c%cf%82-%cf%84%ce%bf%ce%ba%ce%b5%cf%84%cf%8c%cf%82/

2. Mode of delivery modulates the intestinal microbiota and impacts the response to vaccination | https://www.nature.com/articles/s41467-022-34155-2

3. Fetal Medicine – Comparative study of Caesarean Sections| https://fetalmedicine.org/abstracts/2016/var/pdf/abstracts/01619.pdf

4. Reasons for a C-Section: Medical, Personal, or Other | https://www.healthline.com/health/pregnancy/c-section-reasons

5. Global epidemiology of use of and disparities in caesarean sections | https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(18)31928-7/abstract

6. Ελληνική Μαιευτική και Γυναικολογική Εταιρεία | Καισαρική τομή – Κατευθυντήρια Οδηγία https://hsog.gr/wp-content/uploads/2023/09/55-1.pdf